Page 3 - รายงานวิจัยร้านยาหมอหวาน
P. 3
บทคัดย่อ
มนุษย์ดำรงชีวิตอยู่ได้ด้วยปัจจัย 4 คือ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่พักอาศัย และยารักษาโรค ซึ่งหลักฐานที่
เกี่ยวข้องกับการรักษาโรคในประเทศไทยปรากฏขึ้นตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ราว 2,500-3,000 ปีมาแล้ว
การพบกะโหลกของมนุษย์ ที่ถูกเจาะเป็นรูกลมบริเวณขมับด้านซ้ายสันนิษฐานว่าเป็นวิธีการหนึ่งในการรักษา
อาการเจ็บปวด ทั้งยังพบเมล็ดพืชนานาชนิดที่อาจใช้เป็นทั้งอาหารและยารักษาโรค กระทั่งเข้าสู่สมัยทวารวดี
ปรากฏหลักฐานที่แสดงถึงการผลิตยาคือ แท่นหินและหินบดยา จากหลายแหล่งโบราณคดีร่วมสมัย และยังพบ
โรงพยาบาล หรือ อโรคยศาล ที่สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 อีกด้วย
พัฒนาการของการรักษาโรคมีต่อมาในอีกหลายยุคสมัย เทคนิควิธีการรักษา และยารักษาโรคมีคุณสมบัติที่
สามารถรักษาโรคได้หลากหลายมากยิ่งขึ้น กระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 4 การรักษาโดยแพทย์แผนตะวันตกแพร่หลาย
มากขึ้น ส่งผลกระทบต่อการทำงานของแพทย์แผนไทยอยู่ในช่วงเวลาหนึ่ง ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 จึงมีแนวคิด
สนับสนุนการแพทย์ทั้งแผนตะวันตกและแผนไทย ทรงโปรดเกล้าฯ ให้จัดประชุมแพทย์หลวงเพื่อชำระตำรายา
แพทย์แผนไทย และก่อตั้งศิริราชพยาบาลขึ้น เริ่มผลิตยาตำราหลวง รวมไปถึงการออกประกาศพระราชบัญญัติ
การแพทย์เพื่อการควบคุมการประกอบโรคศิลปะในสมัยรัชกาลที่ 6 จึงส่งผลให้แพทย์แผนไทยมีการพัฒนาอย่าง
เป็นระบบและมีความน่าเชื่อถือมากยิ่งขึ้น
ร้านยาบ้านหมอหวาน (บำรุงชาติสาสนายาไทย) ก่อตั้งขึ้นโดยนายหวาน รอดม่วง ซึ่งเริ่มอาชีพแพทย์
แผนโบราณตั้งแต่สมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวต่อเนื่องมาจนถึงรัชสมัยของ
พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ดำเนินการทั้งการตรวจรักษาโรคและผลิตยาสมุนไพรเพื่อรักษา
ทั้งประชาชนทั่วไปและขุนนางในราชสำนัก โดยผลิตยาตามยาตำราหลวงและผลิตตำรับยาเป็นของตัวเอง
ในปัจจุบันร้านยาบ้านหมอหวานยังคงผลิตยาในตำรับดั้งเดิม ภายใต้การดูแลของทายาทรุ่นที่ 4 ด้วยประวัติศาสตร์
สืบทอดมายาวนานของร้านยาบ้านหมอหวาน ข้าวของเครื่องใช้เกี่ยวกับการผลิตยาที่หลงเหลืออยู่ภายในร้าน
รวมไปถึงลักษณะทางสถาปัตยกรรมของร้าน และประวัติศาสตร์ในพื้นที่ข้างเคียงนั้น ส่งผลให้ร้านยาบ้านหมอหวาน
มีคุณสมบัติของการเป็นแหล่งเรียนรู้ครบถ้วน
การวิจัยครั้งนี้ จึงนำแนวคิดเกี่ยวกับการจัดการเรียนรู้ในพิพิธภัณฑ์ในฐานะแหล่งเรียนรู้มาประยุกต์ และ
นำมาเรียบเรียงผลิตเป็นสื่อการเรียนรู้เพื่อสื่อสารข้อมูลของร้านบำรุงชาติสาสนายาไทย ได้แก่ 1) ที่คั่นหนังสือที่ให้
ข้อมูลวัตถุชิ้นเด่น 2) แผ่นพับอธิบายความสำคัญของตัวอาคาร วัตถุสิ่งของ และตัวยาสำคัญของหมอหวาน และ
3) เอกสารความรู้ เพื่อเสริมความรู้ความเข้าใจของผู้เข้ามายังร้านยาบ้านหมอหวาน เพื่อประชาสัมพันธ์ และเป็น
ประโยชน์กับทายาทผู้ดำเนินกิจการร้านยาบ้านหมอหวานให้สามารถนำไปประยุกต์ใช้งานได้ต่อไป
ค
