Page 244 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

- ข9อสังเกตบางประการจากองคFประกอบของปราสาท

จากข=อมูลเกี่ยวกับองคNประกอบของปราสาทข=างต=นจะเห็นได=ว5า มีปราสาท 4 แห5งที่มี

ความสำคัญอย5างแท=จริง เพราะมีระเบียงคดและโคปุระทั้ง 4 ทิศ ได=แก5 ปราสาทตาเมือนธม (พ.ศ.
1563), ปราสาทสระกำแพงใหญ5 (พ.ศ. 1585), ปราสาทพนมวัน (พ.ศ. 1598 และ 1625) และ

ปราสาทเมืองต่ำ โดยเกือบทั้งหมดเป?นปราสาทที่มีจารึกระบุศักราชและเกี่ยวข=องกับกษัตริยN แม=ว5า

ปราสาทเมืองต่ำจะไม5พบจารึกแบบดังกล5าว แต5จากแผนผังอันซับซ=อนและลงตัวอีกทั้งยังตั้งอยู5ไม5ไกล
จากเขาพนมรุ=งย5อมบ5งชี้ถึงความสำคัญอย5างใดอย5างหนึ่ง ด=วยเหตุนี้ศูนยNกลางหลักในสมัยบาปวน

จึงน5าจะอยู5ในเขตลุ5มน้ำมูลหรือเฉพาะเขตภาคอีสานตอนล5างเท5านั้น อันประกอบด=วย
1) ปราสาทตาเมือนธม (พ.ศ. 1563) เป?นศูนยNกลางของชุมชนตรงช5องเขาตาเมือนบนพนม

ดงรัก บริเวณชายแดนประเทศไทย - กัมพูชาในปrจจุบัน อันเป?นเส=นทางจากเมืองพระนครมายัง

เมืองพิมาย ซึ่งต5อมาจะมีความสำคัญอย5างมากในสมัยนครวัดและโดยเฉพาะสมัยบายน
2) ปราสาทสระกำแพงใหญ5 (พ.ศ. 1585) เป?นศูนยNกลางของชุมชนบริเวณห=วยทับทัน

3) ปราสาทพนมวัน (พ.ศ. 1598 และ 1625) เป?นศูนยNกลางของชุมชนบริเวณต=นแม5น้ำมูล
(ลำตะคอง) และไม5ไกลจากเมืองพิมาย

4) ปราสาทเมืองต่ำ (ไม5ปรากฏจารึกที่ระบุศักราช) เป?นศูนยNกลางของชุมชนบนพื้นราบที่มี

ความสัมพันธNกับเขาพนมรุ=ง รวมทั้งเขาปลายบัด

6.1.2.3) คูน้ำล9อมรอบปราสาท

คูน้ำที่ล=อมรอบปราสาทถือเป?นหนึ่งในองคNประกอบและแผนผังของปราสาทด=วย
แต5เนื่องจากไม5ได=มีการก5อสร=างอาคารใด ๆ (นอกจากที่ปราสาทเมืองต่ำ) และยังสามารถใช=กักเก็บน้ำ

ไว=ใช=ภายในเขตศาสนสถานเองได=โดยตรง ซึ่งถือว5าเกี่ยวข=องกับการจัดการน้ำของปราสาทนั่นเอง

ผู=วิจัยจึงขอพิจารณาคุณลักษณะของคูน้ำแยกออกมาเป?นพิเศษ (ภาพที่ 212 - 214) โดยสามารถแยก
ได=เป?น

1) มีคูน้ำล=อมรอบ เว=นทางเข=าเฉพาะทิศตะวันออก มี 9 แห5ง คิดเป?น 27.27 % ได=แก5
ปราสาทพะโค, ปราสาทบ=านถนนหัก, ปราสาทตาดำ, ปราสาททอง, ปราสาทบ=านพลวง, ปราสาท

บ=านไพล, ปรางคNวัดบ=านหนองหิน, ปราสาทตาเล็ง และปราสาทหนองทองหลาง
2) มีคูน้ำล=อมรอบ เว=นทางเข=าเฉพาะทิศตะวันออกและทิศตะวันตก มี 5 แห5ง คิดเป?น

15.15 % ได=แก5 กู5พราหมณNจำศีล, ปราสาทละลมทม, กู5น=อย, กู5เปnอยน=อย และพระธาตุดุม

3) มีสระน้ำ 4 มุม มี 1 แห5ง คิดเป?น 3.03 % ได=แก5 ปราสาทเมืองต่ำ
4) ไม5มีคูน้ำล=อมรอบ มี 6 แห5ง คิดเป?น 18.18 % ได=แก5 ปราสาทตาเมือนธม (พ.ศ. 1563),

กู5บ=านเมย (พ.ศ. 1596), ปราสาททนง, ปราสาทนางบัวตูม, ปราสาทโดนตวล และกู5แดง

237