Page 256 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

(3) ปราสาทบHานไพล ตระพังขนาด 180 x 335 เมตร ห=างจากปราสาท 130 เมตร

(4) กู=กาสิงหW ตระพังขนาด 90 x 225 เมตร ห=างจากปราสาท 100 เมตร

(5) ปราสาทนารายณWเจงเวง ตระพังขนาด 80 x 180 เมตร ห=างจากปราสาท 130
เมตร

จะเห็นไดHว=า ตระพังมักตั้งอยู=ทางทิศตะวันออกหรือทิศตะวันออกเฉียงเหนือของปราสาท

เขมรสมัยบาปวน หรือกล=าวไดHว=าอยู=ทางดHานหนHาของปราสาท (ในแนวทิศเดียวกับทางเขHาสู=ปราสาท)
เช=นเดียวกับลักษณะของตระพังส=วนใหญ=ที่ปรากฏในประเทศกัมพูชา โดยระยะห=างของตระพังจาก

ปราสาทที่ใกลHที่สุดคือ 35 เมตร ที่ปราสาทหนองทองหลาง และตระพังที่อยู=ไกลที่สุดจากปราสาทคือ
480 เมตร ที่ปราสาทสระกำแพงใหญ= หรือคิดเปcนระยะทางโดยเฉลี่ย 268.26 เมตร ซึ่งดูจะสัมพันธW

กับเสHนทางน้ำธรรมชาติ โดยมีขHอสังเกตว=า ตระพังที่สำรวจพบไม=มีสิ่งก=อสรHางประกอบใด ๆ ที่จะ

สื่อความหมายถึงสัญลักษณWทางศาสนา ซึ่งต=างจากกรณีบารายที่จะกล=าวถึงต=อไป
โดยตระพังที่มีขนาดใหญ=ที่สุดอยู=ที่กู=พราหมณWจำศีล มีขนาด 350 x 695 เมตร ส=วนตระพังที่

มีขนาดเล็กที่สุดอยู=ที่ปราสาทหนองทองหลาง มีขนาด 35 x 70 เมตร ดังนั้นตระพังประจำปราสาท
เขมรสมัยบาปวนในภาคอีสานจึงมีความกวHางและความยาวโดยเฉลี่ยอยู=ที่ 137 x 278 เมตร หรือคิด

เปcนสัดส=วนโดยเฉลี่ย 1 : 2.03 ซึ่งสอดคลHองกับความเห็นของมัตติ กุมมุ (Matti Kummu) ที่ระบุว=า

อ=างเก็บน้ำระดับหมู=บHานในกัมพูชาที่อยู=ใกลH ๆ กับศาสนสถาน มีสัดส=วนความกวHางต=อความยาว
เท=ากับ 1 : 2 (ดูหัวขHอ 2.5.9 ในบทที่ 2) และใกลHเคียงกับขนาดและสัดส=วนของตระพังประจำ

ปราสาทเขมรสมัยบาปวนหลังสำคัญ ๆ ที่เมืองพระตะบอง รวมทั้งในภาคตะวันออกของไทยดHวย

(ดูหัวขHอ 2.7 ในบทที่ 2)
สำหรับประเด็นความจุของตระพัง ผูHวิจัยจำเปcนตHองพิจารณาจากการใชHประโยชนWตระพังใน

ปqจจุบัน โดยพบว=ามีตระพังที่ยังใชHกักเก็บน้ำจำนวน 20 แห=ง และตระพังที่ตื้นเขินหรือเปลี่ยนสภาพ

ไปแลHว 4 แห=ง (ปราสาทหนองหงสW - กลายเปcนศูนยWถ=ายทอดเทคโนโลยีทางการเกษตร, ปราสาท
บHานถนนหัก – กลายเปcนที่นา, ปราสาทบHานอนันตW - กลายเปcนอ=างเก็บน้ำลำพอก และปราสาท

นางบัวตูม – กลายเปcนที่นา) ในจำนวนตระพัง 20 แห=งนั้นมีเพียงส=วนนHอยที่มีปuายของทางราชการ
ซึ่งระบุความจุไวHดHวย ไดHแก= ตระพังของปราสาทวัดป\าโคกปราสาท มีความจุ 328,484 ลูกบาศกWเมตร

(ขนาด 220 x 440 เมตร) ปราสาททนง มีความจุ 82,145 ลูกบาศกWเมตร (ขนาด 110 x 215 เมตร)
เท=ากับว=าตระพังแห=งแรกน=าจะมีความลึกประมาณ 3.4 เมตร และตระพังแห=งที่สองน=าจะมีความลึก

ราว 3.47 เมตร ซึ่งมีค=าระดับความลึกใกลHเคียงกันมาก แต=ในประเด็นนี้เปcนเพียงขHอสังเกตจาก

ตัวอย=างจำนวนนHอยมาก และตHองไม=ลืมว=าตระพังส=วนใหญ=ก็ถูกขุดลอกจากทางราชการหรือชุมชน
ทHองถิ่นแลHวก=อนมีการสำรวจในงานวิจัยนี้

249