Page 261 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

ปลายบัด โดยลำน้ำเหล=านั้นไหลมาทางทิศเหนือและทิศตะวันตกของปราสาท ดังนั้นบารายจึง

สามารถกักเก็บน้ำและผันน้ำ เพื่อปuองกันน้ำท=วมน้ำหลากมายังบริเวณตัวปราสาทเมืองต่ำและชุมชน

รอบ ๆ ไดH ในกรณีของปราสาทพนมวันนั้น จารึกปราสาทพนมวัน 2 (พ.ศ. 1598) ไดHกล=าวถึง
เหตุการณWในสมัยพระเจHาอุทัยทิตยวรมันที่ 2 ว=ามีการซ=อมแซมหมู=บHาน 23 แห=ง โดยระบุถึงสระน้ำ

ใหญ= (วฺระ ตฺรวางฺติมหิมา) แม=น้ำหรือทะเลสาบ (วฺระทฺนเล) และเขื่อน (วฺระทำนบ) ซึ่งอาจจะสะทHอน

ใหHเห็นถึงความสัมพันธWระหว=างหมู=บHานกับแหล=งน้ำนั่นเอง

2) บารายกับคติความเชื่อทางศาสนา
ในประเด็นนี้จะขอพิจารณาถึงการก=อสรHางที่สื่อความหมายทางศาสนาเท=านั้น (ไม=พบใน

กรณีตระพัง) ดังการปรากฏเกาะที่กึ่งกลางของบาราย ซึ่งมีทั้งเกาะกลางบารายที่อยู=ทางทิศเหนือ คือ

ปราสาทพนมวัน และเกาะกลางบารายที่อยู=ทางทิศตะวันออก คือ ปราสาทบHานถนนหัก
เกาะกลางอ=างเก็บน้ำในวัฒนธรรมเขมรสมัยเมืองพระนคร เปcนที่รูHจักกันว=า “แม=บุญ”

(Mebon) ปรากฏที่บารายหลายแห=งในกัมพูชารวมทั้งในไทย (ดูรายละเอียดของแต=ละแห=งไดHในบทที่
2 และ 3) ดังนี้

1. ปราสาทโลเลย สรHางขึ้นในรัชกาลพระเจHายโศวรมันที่ 1 อยู=กลางอินทรตฏากะ ณ เมือง

หริหราลัย
2. ปราสาทแม=บุญตะวันออก สรHางขึ้นในรัชกาลพระเจHาราเชนทรวรมัน (เฉพาะตัว

ปราสาท) อยู=กลางยโศธรตฏากะ (บารายตะวันออก) ณ เมืองยโศธรปุระ

3. ปราสาทแม=บุญตะวันตก สรHางขึ้นในรัชกาลพระเจHาอุทัยทิตวรมันที่ 2 อยู=กลางบาราย
ตะวันตก ณ เมืองยโศธรปุระ (เมืองพระนคร)

4. ปราสาทนาคพัน สรHางขึ้นในรัชกาลพระเจHาชัยวรมันที่ 7 อยู=กลางชัยตฏากะ ณ เมือง

ยโศธรปุระ (เมืองพระนคร)
5. ปราสาทแม=บุญ สรHางขึ้นในรัชกาลพระเจHาชัยวรมันที่ 7 อยู=กลางบารายทางตะวันออก

ของปราสาทบันทายฉมารW
6. เกาะกลางบารายดHานตะวันออกของปราสาทพนมบานัน เมืองพระตะบอง สรHางขึ้นใน

รัชกาลพระเจHาชัยวรมันที่ 7
7. โบราณสถานวัดโคก อยู=กลางบารายที่เมืองพิมาย

ที่เกาะกลางบารายเหล=านี้มักมีการสรHางศาสนสถานอยู=ดHวย การสรHางศาสนสถานย=อม

สะทHอนถึงคติความเชื่อทางศาสนา ดังจะเห็นไดHอย=างชัดเจนจากกรณีของปราสาทแม=บุญตะวันตก
และปราสาทนาคพันที่โครงสรHางและแผนผังของปราสาทตลอดจนประติมากรรมประดับ (เช=น

ศิวลึงคWกลับหัวเปcนมาตรวัดน้ำ เทวรูปสำริดนารายณWบรรทมสินธุW ภาพสลักพระอวโลกิเตศวร รูปมHา

254