Page 260 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

บารายเกือบทั้งหมดมีขนาดใหญ= มีความกวHางตั้งแต= 320 - 550 เมตร และมีความยาวตั้งแต=

375 (?) – 2,200 เมตร โดยน=าสังเกตว=าบารายของปราสาทบHานถนนหักมีสัดส=วนโดยเฉลี่ยใกลHเคียง

กับตระพัง (1 : 2.7) ขณะที่สัดส=วนของบารายของปราสาทพนมวันและปราสาทเมืองต่ำซึ่งเปcน
ปราสาทที่มีความสำคัญมากกว=านั้นคือ 1 : 4 และ 1 : 3.03 ตามลำดับ จากขHอมูลนี้อาจกล=าวไดHว=า

บารายของชุมชนเขมรแห=งสำคัญมักมีขนาดใหญ=กว=าบารายและตระพังของชุมชนเขมรโดยทั่วไป

อย=างไรก็ดี ปราสาทสำคัญอีก 2 แห=งในภาคอีสานกลับไม=มีบาราย คือปราสาทตาเมือนธม เพราะ
ตั้งอยู=บนเทือกเขาพนมดงรัก ส=วนปราสาทสระกำแพงใหญ=นั้นก็มีเฉพาะตระพังเท=านั้น

ดังนั้นชุมชนเขมรสมัยบาปวนจึงมีความจำเปcนที่จะตHองมีตระพัง แต=ไม=จำเปcนที่จะตHอง
ก=อสรHางบารายใหญ=เสมอไป เพราะการก=อสรHางบารายย=อมตHองใชHกำลังคนจำนวนมาก (เปcนแรงงาน

หรือขHาวัด) อีกทั้งยังตHองเสียค=าใชHจ=ายสูงมาก (เปcนค=าตอบแทนหรือการตอบแทนในรูปแบบอื่น ๆ

ใหHแก=แรงงานหรือขHาวัด) แต=น=าเสียดายที่ไม=มีขHอมูลความจุของบารายทั้งหมด (ซึ่งย=อมมีความจุ
มากกว=าตระพัง) และน=าเสียดายอย=างยิ่งที่บารายของปราสาทพนมวันที่มีขนาดใหญ=ที่สุดในประเทศ

ไทยและปราสาทบHานถนนหักนั้นตื้นเขินหมดสภาพกลายเปcนที่นาหมดแลHว เพราะทั้งสองแห=งนี้มี
เกาะกลางบาราย (หรือแม=บุญ) ตามแบบบารายที่ประเทศกัมพูชาดHวย

6.2.2.2) เส?นทางน้ำที่เกี่ยวข?องกับบาราย
เช=นเดียวกับตระพัง บารายทั้งหมดตั้งอยู=ไม=ไกลจากลำน้ำธรรมชาติ (เวHนแต=กรณี

ของปราสาทบHานพลวงซึ่งไดHกล=าวแลHวในหัวขHอที่ผ=านมา) โดยมีขHอมูลลำน้ำธรรมชาติที่สัมพันธWกับ

บาราย ดังนี้
1) ปราสาทพนมวัน อยู=ห=างจากลำบริบูรณWทางทิศใตH 770 เมตร

2) ปราสาทบHานถนนหัก มีลำคลองเมืองไหลผ=านคันดินดHานตะวันตกของบาราย และมี

แนวคลองที่มนุษยWขุดขึ้นไหลขนานกับคันดินดHานเหนือของบารายดHวย
3) ปราสาทเมืองต่ำ มีลำกระสังและหHวยตระแบงไหลเขHาสู=บาราย (ฟากตะวันออก)

ไม=เฉพาะประโยชนWของบารายต=อการกักเก็บน้ำไวHใชH (โดยเฉพาะในฤดูแลHง) เพื่อการ
เพาะปลูกขHาวเช=นเดียวกับตระพังเท=านั้น แต=อาจเกี่ยวขHองกับประโยชนWอีก 2 กรณีคือ

1) บารายกับการปuองกันน้ำท=วมน้ำหลาก
จะเห็นไดHว=าบารายที่ปราสาทบHานถนนหักนั้นตั้งอยู=ติดกับลำคลองธรรมชาติและคลองที่

มนุษยWขุดขึ้นเพื่อผันน้ำจากคลองขนาดเล็ก (คลองเมือง) ไปยังลำน้ำใหญ=ที่อยู=ไกลออกไป (ลำจักราช)

ส=วนพื้นที่รอกนอกบารายโดยเฉพาะทิศตะวันออกและทิศใตHนั้นเปcนที่นา ดังนั้นในฤดูน้ำหลากบาราย
ย=อมรองรับน้ำจากลำคลองทั้งสองสายเพื่อไม=ใหHท=วมผืนนา และ/หรือรับน้ำไวHก=อนจะผันน้ำเขHาสู=ที่นา

ต=อไป ส=วนที่ปราสาทเมืองต่ำก็เปcนพื้นที่ลุ=มต่ำอันเปcนจุดรองรับน้ำหลายสายจากเขาพนมรุHงและเขา

253