Page 265 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

นครจำปาศรี รวมถึงชุมชนในวัฒนธรรมเขมรเอง ได)แก8 เมืองเสมา (พบจารึกในรัชกาลพระเจ)า

ชัยวรมันที่ 5) เมืองพิมาย (จารึกวัดจงกอกล8าวถึงเหตุการณUในรัชกาลพระเจ)าชัยวีรวรมัน) ปราสาท

พนมวัน (พบจารึกในรัชกาลพระเจ)ายโศวรมันที่ 1) และปราสาทพนมรุ)ง (พบจารึกในรัชกาลพระเจ)า
ชัยวรมันที่ 5) ดังนั้นอาจกล8าวได)ว8า พระราชอำนาจของกษัตริยUและความเข)มแข็งของวัฒนธรรม

เขมรในสมัยบาปวนคงส8งผลให)เมืองโบราณในวัฒนธรรมทวารวดีลดบทบาทและเสื่อมความเจริญลง

ในอีกทางหนึ่งก็ช8วยส8งเสริมให)ชุมชนเขมรในสมัยก8อนหน)าเติบโตยิ่งขึ้นด)วย
ในกรณีปราสาทตาเมืองธมและปราสาทโดนตวลบนเทือกเขาพนมดงรักนั้นย8อมมีปdจจัย

แตกต8างไปจากที่กล8าวมาข)างต)น เพราะปราสาทตาเมือนธมตั้งอยู8ในชัยภูมิสำคัญคือช8องเขาอันเปFน
เส)นทางเชื่อมต8อระหว8างที่ราบสูงโคราชกับที่ราบต่ำเขมร และยังอยู8ในจุดกึ่งกลางของแนวเส)นทาง

เดินไปมาหาสู8กันระหว8างเมืองพระนคร พนมรุ)ง และเมืองพิมาย ดังจะเห็นได)ว8าในสมัยบายนก็มีการ

สร)างอาโรคยศาลา (ปราสาทตาเมือนโตkจ) และโดยเฉพาะบ)านมีไฟ (ปราสาทตาเมือน) ไม8ไกลจาก
ปราสาทตาเมือนธม ส8วนปราสาทโดนตวลนั้นก็ตั้งอยู8ไม8ไกลจากปราสาทเขาพระวิหารที่จะกลายเปFน

ศูนยUกลางสำคัญแถบนี้ในสมัยพระเจ)าสูรยวรมันที่ 1
ส8วนในเขตลุ8มน้ำชีนั้นมีเพียงกู8แดงเท8านั้นที่เปFนตัวอย8างในงานวิจัยนี้ กู8แดงเองก็อยู8ในบริเวณ

ต)นแม8น้ำชีซึ่งเปFนเขตติดต8อกับภาคกลางตอนบนฟากตะวันออก (เขต จ.เพชรบูรณU) ดังนั้นชุมชน

บริเวณกู8แดงจึงน8าจะสร)างขึ้นด)วยเหตุผลที่ต8างไปจากกรณีชุมชนในเขตลุ8มน้ำมูล เพราะไม8พบ
เครือข8ายของชุมชนหรือปราสาทในแถบนี้ซึ่งแตกต8างจากลุ8มน้ำมูล และน8าสังเกตว8าในเขตลุ8มน้ำชีนี้

ก็มีเมืองโบราณในวัฒนธรรมทวารวดีที่สำคัญคือ เมืองฟiาแดดสงยาง จ.กาฬสินธุU แต8กลับไม8พบ

ปราสาทสมัยบาปวนในบริเวณใกล)เคียงกับเมือง อย8างไรก็ตาม นอกเมืองฟiาแดดสงยางทางตะวันตก
เฉียงใต)ก็มีอ8างเก็บน้ำคือ “หนองแปน” มีขนาด 160 x 330 เมตร และวางตัวตามแนวทิศตะวันออก

– ตะวันตก ดังนั้นหนองแปนจึงน8าจะเปFนตระพังของชุมชนเขมร แสดงว8านอกจากจะมีการสร)าง

ตระพังคู8กับปราสาทแล)ว ยังมีตระพังของชุมชนที่ไม8ได)อยู8ใกล)กับศาสนสถานด)วย ซึ่งในงานวิจัยนี้ได)
พบทางตอนเหนือของปราสาทบ)านไพล (คือสระพังที่บ)านโพธิ์กอง) หรือในงานวิจัยของคีตศิลปt

ลิ้มศรีสกุลวงศU ก็ได)พบบารายที่ไม8มีปราสาทอยู8ในบริเวณใกล)เคียงถึง 58 แห8งใน จ.นครราชสีมาและ
สุรินทรU (ดูหัวข)อ 3.4.2 ในบทที่ 3)

การไม8ปรากฏปราสาทเขมรสมัยบาปวนในเขตลุ8มน้ำชีในปริมาณใกล)เคียงหรือไล8เลี่ยกับ
ลุ8มน้ำมูล ย8อมทำให)การวิเคราะหUเส)นทางของการติดต8อระหว8างดินแดนกัมพูชาและอีสานตอนล8าง

กับเขตแอ8งสกลนครหรืออีสานตอนบนเปFนไปได)ยากและอาจไม8กระจ8างชัดเท8าที่ควร เส)นทางติดต8อ

หรือเส)นทางการแพร8หลายของวัฒนธรรมเขมรไปยังบริเวณเมืองหนองหานหลวง จ.สกลนคร ที่น8าจะ
เปFนไปได)ที่สุด คือ แม8น้ำโขง เพราะหากวัดระยะทางในแนวตรงตัวเมืองหนองหานหลวงจะอยู8ห8าง

จากแม8น้ำโขงทางทิศตะวันออกประมาณ 70 กิโลเมตร และอยู8ห8างราว 65 กิโลเมตรจากพระธาตุ

258