Page 266 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

พนมซึ่งตั้งอยู8ริมฝdvงแม8น้ำโขงทางตะวันตกเฉียงใต)ของเมืองหนองหานหลวง ดังนั้นจะมีความเปFนไปได)

หรือไม8ว8า วัฒนธรรมเขมรสมัยบาปวนได)แพร8หลายจากกัมพูชาและลาวตอนใต)ผ8านทางลำน้ำโขงไป

ยังเขตอีสานเหนือหรือแอ8งสกลนคร เพราะจะสังเกตได)ว8าพบจารึกสมัยพระเจ)าชัยวรมันที่ 6 ที่
ปราสาทวัดพูทางตอนใต)ของประเทศลาว (ดูหัวข)อ 2.3.2 ในบทที่ 2) โดยวัดพูนั้นอยู8ห8างจากพระธาตุ

พนมประมาณ 260 กิโลเมตร

ไม8ว8าการแพร8หลายของวัฒนธรรมเขมรสมัยบาปวนไปยังเขตแอ8งสกลนครจะเปFนเส)นทางใด
แต8สามารถกล8าวได)อย8างชัดเจนว8า ในช8วงสมัยบาปวนนี้เปFนระยะแรกสุดที่ปรากฏหลักฐานปราสาท

และชุมชนแบบเขมรในเขตแอ8งสกลนคร เพราะในระยะก8อนหน)านี้ไม8ปรากฏหลักฐานใด ๆ เลย คือมี
เพียงหลักฐานของวัฒนธรรมเขมรในเขตอีสานตอนล8างเท8านั้น ซึ่งสะท)อนให)เห็นถึงการเจริญเติบโต

ขึ้นของชุมชนหรือการขยับขยายชุมชนจากอีสานใต)ไปยังอีสานเหนือ โดยพื้นที่ที่มีการเลือกสรรใน

ระยะแรกเริ่มนี้ก็คือ บริเวณหนองหานหลวง ซึ่งเปFนแหล8งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ8และมีเทือกเขา
ภูพานอยู8ไม8ไกลนัก ลักษณะเช8นนี้ย8อมเทียบได)กับภูมิที่ตั้งของเมืองพระนคร ซึ่งมีโตนเลสาบและ

เทือกเขาพนมกุเลนอยู8ไม8ห8างไปนัก
อย8างไรก็ตาม บริเวณเมืองหนองหานหลวงไม8ปรากฏบารายขนาดใหญ8เฉกเช8นที่เมือง

พระนคร คือมีเพียงตระพังของชุมชนที่มีปราสาทเปFนศูนยUกลางเท8านั้น ดังนั้นเมืองหนองหานหลวง

จึงเปFนเพียงเมืองที่มีขุนนางท)องถิ่นปกครอง ดังข)อความในจารึกกรอบประตูพระธาตุเชิงชุม
(พุทธศตวรรษที่ 17) ที่ระบุถึงคำชี้แจงเรื่องที่ดินของหมู8บ)านต8าง ๆ โดยที่ดินที่อยู8ในหลักเขตให)ขึ้นอยู8

กับโขลญผู)เปFนหัวหน)าแห8งหมู8บ)านชระเลง ส8วนที่ดินนอกหลักเขตให)ขึ้นอยู8กับโขลญผู)เปFนหัวหน)า

แห8งหมู8บ)านพะนุรพิเนา โดยโขลญพลแห8งหมู8บ)านชระเลงได)ถวายข)าทาส 4 คนแด8เทวรูป รวมทั้ง
ถวายวัว 6 ตัว ข)าวเปลือกและนาในช8วงเทศกาลสงกรานตU

6.4) สภาพทางสังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจของชุมชนเขมรสมัยบาปวน
ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

4.4.1) สภาพทางสังคมและวัฒนธรรม
จากข)อมูลต8าง ๆ ที่กล8าวมาข)างต)น ทำให)สามารถแบ8งประเภทของปราสาทสมัยบาปวน

ตามระดับความสำคัญได)ดังนี้ (ภาพที่ 219 - 221)
กลุ8มที่ 1 ปราสาทที่สัมพันธUกับกษัตริยU

มี 2 แห8ง ได)แก8 ปราสาทตาเมือนธม (พ.ศ. 1563) และปราสาทพนมวัน (พ.ศ. 1598 และ

พ.ศ. 1625) ซึ่งมีจารึกที่ปรากฏพระนามและระบุถึงพระบรมราชโองการของกษัตริยU ได)แก8 จารึก
ปราสาทตาเมือนธม 5 (พ.ศ. 1563) กล8าวถึงพระบรมราชโองการของพระเจ)าสูรยวรมันที่ 1 จารึก

ปราสาทพนมวัน 2 (พ.ศ. 1598) เปFนพระบรมราชโองการของพระเจ)าอุทัยทิตยวรมันที่ 2 และเล8า

259