Page 271 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

จะเห็นได-ว/า กษัตริย8เขมรในสมัยนี้พระราชทานที่ดินให-กับบุคคลที่มีความดีความชอบหรือ

ทรงพอพระทัย โดยที่ดินเหล/านั้นก็อยู/รอบ ๆ ปราสาทซึ่งถือเปQนศูนย8กลางของชุมชน และเปQนที่ดินที่

เคยถูกใช-ประโยชน8หรือมีความศักดิ์สิทธิ์มาตั้งแต/สมัยก/อนหน-าแล-วด-วย ลักษณะเช/นนี้ย/อมง/ายต/อ
การอ-างสิทธิ์อันชอบธรรมของกษัตริย8 รวมทั้งขุนนางหรือข-าราชการระดับสูงที่กษัตริย8ทรงพอพระทัย

ในการถือครองที่ดินผืนนั้น ๆ และแม-ว/าที่ปราสาทตาเมือนธมจะไม/ปรากฏบารายเพราะตั้งอยู/บน

เทือกเขา แต/ที่ปราสาทพนมวันนั้นมีบารายขนาดใหญ/ที่มีเกาะอยู/ตรงกลาง ซึ่งแสดงให-เห็นอย/าง
ชัดเจนถึงแบบแผนของการจัดการแหล/งน้ำและการจัดสรรพื้นที่เกษตรกรรมรอบ ๆ เช/นเดียวกับที่

เมืองพระนคร

กลุ/มที่ 2 ปราสาทที่มีข-าราชการระดับสูงดูแล

มี 2 แห/ง ได-แก/ ปราสาทสระกำแพงใหญ/ (พ.ศ. 1585) และปราสาทเมืองต่ำ ซึ่งมีโครงสร-าง
อันใหญ/โต มีระเบียงคดที่มีโคปุระทั้ง 4 ทิศ ปราสาทสระกำแพงใหญ/มีจารึกระบุศักราช ส/วนปราสาท

เมืองต่ำไม/มีจารึกระบุศักราช แต/ก็มีบารายขนาดใหญ/ที่เอื้อต/อการทำนาและปaองกันน้ำท/วมน้ำหลาก
มาจากเขตภูเขา (เขาปลายบัดและเขาพนมรุ-ง)

ปราสาทสระกำแพงใหญ/น/าจะสร-างขึ้นในช/วงปลายของรัชกาลพระเจ-าสูรยวรมันที่ 1 โดย

จารึกปราสาทสระกำแพงใหญ/ พ.ศ. 1585 (ขึ้นครองราชย8ได- 40 ปd) ระบุถึงการซื้อที่ดินถวายแด/
กมรเตงชคตศรีพฤทเธศวรของเหล/าข-าราชการ คือพระกมรเตงอัญศิวทาส คุณโทษ พระสภาแห/ง

เมืองสดุกอำพิล และพวกพ-องอีก 5 คน ซึ่งที่ดินผืนนี้อยู/ติดกับตระพังพราหมณ8แล-วปfกหลักเขตไว-

ด-วย โดยระบุถึงทรัพย8สินที่ใช-แลกเปลี่ยนในการซื้อขายที่ดินแก/บุคคลต/าง ๆ เช/น ให-พระกมร
เตงอัญพยาบาร มีพระโค 4 ตัว กินนร 1 ตน ลังเคามีค/า 1 ให-พระกมรเตงอัญพระตีรถะ มีแหวน

1 วง น้ำหนักทอง 1 สลึง ประดับพลอย 3 เม็ด ขะโช สีเขียว 1 เยา ให-กำเสตงโขลญมุขเขนาบังศาล

มีโคภิกษา 1 น้ำหนัก 1 สลึง ทองคำ 1 ก-อน น้ำหนัก 2 บาท ตลับเงิน 1 ใบ น้ำหนัก 2 ลิง เปQนต-น
จารึกปราสาทสระกำแพงใหญ/ไม/ได-กล/าวถึงพระนามหรือพระบรมราชโองการของพระเจ-า

สูรยวรมันที่ 1 ข-าราชการเหล/านี้จึงต-องใช-ทรัพย8สินมีค/าในการซื้อที่ดินจากบุคคลต/าง ๆ ซึ่งแตกต/าง
จากการพระราชที่ดินของกษัตริย8 น/าสังเกตว/าในจารึกปราสาทเขาพระวิหาร 1 (พ.ศ. 1581) ได-

กล/าวถึงการกราบบังคมทูลต/อพระเจ-าสูรยวรมันที่ 1 เกี่ยวกับความขยันหมั่นเพียรในการเฝaาบัญชี
และการทำรั้วที่ “ศรีพฤทเธศวร” ของศรีสุกรรมากำเสตงงิ แสดงว/าตัวปราสาทสระกำแพงใหญ/อาจ

มีมาก/อนการจัดซื้อที่ดินรอบ ๆ ใน พ.ศ. 1585 แล-วก็เปQนได- นอกจากนี้ ปราสาทสระกำแพงใหญ/ยัง

ตั้งอยู/กึ่งกลางของชุมชนโบราณที่มีคูน้ำคันดินล-อมรอบ ซึ่งมีผังชุมชนแบบเกือบกลมมีขนาดประมาณ
600 x 700 เมตร อันเปQนลักษณะของชุมชนที่มีมาก/อนวัฒนธรรมเขมรสมัยบาปวน และยังมีชุมชน

264