Page 272 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

โบราณบ-านสระภูและบ-านค-ออยู/ในบริเวณใกล-เคียงอีกด-วย ดังนั้นปราสาทสระกำแพงใหญ/จึงถูก

สร-างขึ้นเพื่อเปQนศูนย8กลางของชุมชนโบราณที่เคยมีมาแต/เดิม

สำหรับปราสาทเมืองต่ำ แม-จะไม/พบจารึกที่ระบุพระนามกษัตริย8หรือไม/มีจารึกที่มีข-อความ
ยาว ๆ แสดงถึงกิจกรรมของขุนนางหรือข-าราชการเฉกเช/นปราสาทสระกำแพงใหญ/ (ยกเว-นจารึก

ขนาดยาวที่พบใหม/ที่ซุ-มประตูของสระน้ำซึ่งอยู/ระหว/างการอ/านและแปล) แต/ตัวปราสาทเมืองต่ำก็มี

ความสำคัญด-วยขนาดและแผนผังที่สมบูรณ8แบบและงดงาม ทั้งยังตั้งอยู/ไม/ไกลจากปราสาทพนมรุ-ง
ซึ่งเปQนเทวาลัยศักดิ์สิทธิ์ที่เกี่ยวข-องกับกษัตริย8หลายพระองค8 ดังนั้นพนมรุ-งจึงเปQนปราสาทสำคัญบน

ภูเขาใหญ/ ขณะที่ปราสาทเมืองต่ำเปQนปราสาทสำคัญของชุมชนบนพื้นราบ
มีข-อสังเกตว/า แบบศิลปะที่ปรากฏ ณ ปราสาทเมืองต่ำประกอบด-วยงาน 2 สกุลช/าง คือ

สกุลช/างหลวง คืองานแกะสลักที่ระเบียงคดและโคปุระ และสกุลช/างท-องถิ่น คืองานแกะสลักที่กลุ/ม

ปราสาทประธาน เห็นได-จากทับหลังทั้งสองบริเวณนี้มีแบบศิลปะและฝdมือที่แตกต/างกันโดยสิ้นเชิง
ทับหลังที่ระเบียงคดและโคปุระส/วนหนึ่งเปQนทับหลังแบบศิลปะคลังผสมบาปวน ส/วนทับหลังที่กลุ/ม

ปราสาทประธานเปQนทับหลังแบบศิลปะบาปวนและแสดงเห็นถึงความเปQนฝdมือช/างท-องถิ่นอย/าง
ชัดเจน โดยที่ปราสาทพนมรุ-งก็ปรากฏสิ่งก/อสร-างที่มีลวดลายประดับสมัยคลังผสมบาปวนด-วย คือ

ปรางค8น-อย (ตั้งอยู/ทางตะวันตกเฉียงใต-ของปราสาทประธาน)

ดังนั้นปราสาทเมืองต่ำจึงน/าจะสร-างขึ้นเพื่อเปQนศูนย8กลางของชุมชนที่มีข-าราชการระดับสูง
ดูแล ซึ่งเปQนอีกปfจจัยหนึ่งที่ทำให-บริเวณปราสาทเมืองต่ำมีบารายขนาดใหญ/ มีการกรุขอบคันบาราย

และท/าน้ำ (ซึ่งมีแห/งเดียวในประเทศไทย) มีทางส/งน้ำ (สะพานขอม) และมีเครือข/ายคูคลองที่สัมพันธ8

กับบาราย ทั้งหมดนี้ย/อมต-องอาศัยแรงงานหรือข-าวัดเปQนจำนวนมากในการก/อสร-างและดูแลระบบ
ทั้งหมดให-ใช-การได- (ดังที่อลิซาเบธ มัวร8 เคยเสนอไว-) และประชาชนแถบนี้น/าจะมีปริมาณมากและ

คงอยู/อาศัยสืบต/อมาในสมัยนครวัดและโดยเฉพาะสมัยบายนด-วย เห็นได-จากการก/อสร-างกุฏิmษี

บ-านโคกเมืองขึ้นเปQนอาโรคยศาลาใกล-กับปราสาทเมืองต่ำ

กลุ/มที่ 3 ปราสาทที่มีขุนนางท-องถิ่นดูแล
มี 29 แห/ง แบ/งเปQน

1) อีสานตอนล/าง (เขตลุ/มน้ำมูล ลุ/มน้ำชี และบนเทือกเขาพนมดงรัก) จำนวน 27 แห/ง
ได-แก/ ปราสาทโดนตวล (พ.ศ. 1545), กู/บ-านเมย (พ.ศ. 1596), กู/พราหมณ8จำศีล, ปราสาทหินนาแค,

ปราสาทพะโค, ปราสาทบ-านถนนหัก, ปราสาทหนองหงส8, ปราสาทตาดำ, วัดปpาโคกปราสาท,

ปราสาทละลมทม, ปราสาททอง, ปราสาทบ-านพลวง, ปราสาททนง, ปราสาทบ-านไพล, ปราสาทบ-าน
อนันต8, ปราสาทนางบัวตูม, ปรางค8วัดบ-านหนองหิน, ปราสาทบ-านปราสาท, ปราสาทตาเล็ง,

265