Page 279 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

ทางศาสนา คือจากพุทธศาสนาเปQนศาสนาพราหมณ8 และระบบบริหารจัดการน้ำ คือจากคูน้ำเปQน

ตระพังหรือบาราย

ถึงแม-ว/าในช/วงก/อนสมัยบาปวนอำนาจและวัฒนธรรมของเขมรจะแพร/หลายมายังภาค
อีสานแล-ว แต/ในช/วงพุทธศตวรรษที่ 15 – 16 ก็ปรากฏหลักฐานไม/กี่แห/ง เช/น เขตเมืองโบราณเสมา

ปราสาทพนมวัน ปราสาทพนมรุ-ง หรือเขต อ.สังขะ จ.สุรินทร8 ดังนั้นการแพร/หลายของอำนาจและ

วัฒนธรรมของเขมรสมัยบาปวนที่ครอบคลุมพื้นที่กว-างขวางกว/า และยังแสดงให-เห็นถึงแบบแผนของ
การก/อสร-างปราสาทและอ/างเก็บน้ำที่ชัดเจนกว/าแต/ก/อน ซึ่งเปQนปfจจัยสำคัญที่ทำให-อำนาจและ

วัฒนธรรมแบบทวารวดีลดบทบาทลง เช/นเดียวกับเหตุการณ8ในช/วงครึ่งหลังของพุทธศตวรรษที่ 16
ณ เมืองละโว- ซึ่งปรากฏศิลาจารึกที่แสดงถึงพระราชอำนาจของพระเจ-าสูรยวรมันที่ 1 อย/างชัดเจน

นอกจากนี้ยังสามารถกล/าวได-อีกประการหนึ่งว/า ระบบหรือแบบแผนในสมัยบาปวนนี้ย/อม

เปQนพื้นฐานอันดีให-กับกษัตริย8รัชกาลต/อ ๆ มาด-วย โดยเฉพาะอย/างยิ่งในสมัยพระเจ-าชัยวรมันที่ 7
ซึ่งทรงมีนโยบายการสร-างอาโรคยศาลาหรือโรงพยาบาลขึ้นประจำตามชุมชนต/าง ๆ ถึง 102 แห/ง

โดยปรากฏอาโรคยศาลาที่มีแผนผังคล-ายกันในภาคอีสานมากกว/า 30 แห/ง และมีอาโรคยศาลา
อย/างน-อย 6 แห/ง ที่อยู/ใกล-กับปราสาทสมัยบาปวนซึ่งเปQนตัวอย/างในงานวิจัยนี้ด-วย ได-แก/ ปราสาท

ตาเมือนโตïจใกล-กับปราสาทตาเมือนธม ปราสาทนางรำใกล-กับกู/พราหมณ8จำศีล กุฏิmษีบ-านโคกเมือง

ใกล-กับปราสาทเมืองต่ำ ปราสาทโคกงิ้วใกล-กับปราสาทตาดำ กู/โพนระฆังใกล-กับกู/กาสิงห8 และ
กู/สันตรัตน8ใกล-กับกู/น-อยที่เมืองนครจำปาศรี ด-วยเหตุนี้พระราชอำนาจและนโยบายเรื่องการพัฒนา

ชุมชนท-องถิ่นต/าง ๆ ของพระเจ-าชัยวรมันที่ 7 จึงคล-ายกับดำเนินไปบนแผนงานที่มีมาก/อนแล-วใน

สมัยพระเจ-าสูรยวรมันที่ 1 พระเจ-าอุทัยทิตยวรมันที่ 2 และพระเจ-าชัยวรมันที่ 6 นั่นเอง
อย/างไรก็ตาม น/าเสียดายที่ในงานวิจัยนี้มีความจำเปQนต-องจำกัดขอบเขตการศึกษาไว-ที่

ปราสาทจำนวน 33 แห/ง เพราะยังมีปราสาทอีกหลายหลังที่ปรากฏตระพังซึ่งอาจมีอายุอยู/ในสมัย

บาปวนด-วย เพียงแต/ปราสาทเหล/านั้นเหลือหลักฐานไม/มาก เช/นเหลือแค/ฐานหรือถูกทำลายไปเกือบ
หมดแล-ว ดังที่ได-นำเสนอไว-ในงานวิจัยเช/น ปราสาทสระหิน และปรางค8วัดหนองชุมแสง อ.ปfกธังชัย

จ.นครราชสีมา หรือกู/บ-านหัวสระ อ.บำเหน็จณรงค8 จ.ชัยภูมิ รวมทั้งปราสาทหลังอื่น ๆ ที่ไม/ได-รวมไว-
ในงานวิจัยนี้ เช/น ปราสาทหัวสระ ใกล-กับเมืองโบราณเสมา อ.สูงเนิน จ.นครราชสีมา ปราสาท

ดอนหวาย อ.ชำนิ จ.บุรีรัมย8 ปราสาทสระสี่เหลี่ยม (หนองถั่วแปบ) และปราสาทสระสี่เหลี่ยม
(เถาวัลย8เปรียง) อ.นางรอง จ.บุรีรัมย8 เปQนต-น (น/าสังเกตว/าปราสาทเหล/านี้ก็อยู/ในเขตอีสานตอนล/าง

เท/านั้น) ซึ่งหากปราสาทเหล/านี้ไม/ชำรุดหรือถูกทำลายโดยฝdมือมนุษย8 ย/อมทำให-เราได-ข-อมูลเชิงสถิติ

มากขึ้น

272