Page 278 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน
P. 278
บทที่ 7
สรุปและเสนอแนะ
ปราสาทเขมรไม/ได-มีความสำคัญต/อการศึกษาทางประวัติศาสตร8และโบราณคดีเฉพาะใน
ด-านการกำหนดอายุสมัยเท/านั้น แต/ปราสาทยังเปQนหลักฐานที่สะท-อนพฤติกรรมและความคิดของ
มนุษย8ในอดีตในหลาย ๆ ด-าน ทั้งทางการเมือง สังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจ โดยในราชอาณาจักร
กัมพูชาโบราณช/วงสมัยบาปวน ประมาณกลางพุทธศตวรรษที่ 16 ถึงกลางพุทธศตวรรษที่ 17 ได-มี
การก/อสร-างปราสาทและอ/างเก็บน้ำขึ้นเปQนจำนวนมากในเขตประเทศกัมพูชาและในประเทศไทย
ทั้งในภาคตะวันออก ภาคกลาง และโดยเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
สำหรับปราสาทเขมรสมัยบาปวนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เปQนตัวอย/างในการวิจัยครั้งนี้
มีจำนวน 33 แห/ง ศาสนสถานหรือเทวาลัยเนื่องในศาสนาพราหมณ8เหล/านี้ถูกสร-างขึ้นเปQนศูนย8กลาง
ของเมืองและชุมชน โดยมีการกำหนดแบบแผนในการก/อสร-างคล-ายคลึงกัน เช/น ลักษณะแผนผังและ
ทิศทางของปราสาท รูปแบบศิลปกรรม ตลอดจนคุณลักษณะของอ/างเก็บน้ำ (ทั้งตระพังและบาราย)
ซึ่งเอื้อประโยชน8หลายด-าน ทั้งต/อการบริหารจัดการน้ำไว-ใช-ในการทำนา และการปaองกันน้ำท/วม
น้ำหลาก และการสื่อความหมายเชิงสัญลักษณ8ทางศาสนาของทะเลอันศักดิ์สิทธิ์
อำนาจทางการเมือง เศรษฐกิจ และศูนย8กลางทางวัฒนธรรมของกัมพูชาสมัยบาปวนในเขต
ภาคอีสานของไทยอยู/แถบลุ/มแม/น้ำมูลหรืออีสานตอนล/าง เพราะมีปราสาทเปQนจำนวนมากและ
แพร/กระจายอยู/ตามลำน้ำสาขาต/าง ๆ ของแม/น้ำมูล รวมถึงอยู/ในเขตที่มีเกลือสินเธาว8อยู/อย/าง
มหาศาล พื้นที่อีสานตอนล/างนี้ยังอยู/ใกล-กับศูนย8กลางหลักในประเทศกัมพูชา ทั้งที่เมืองพระนครและ
เมืองพระตะบอง และมีเมืองศูนย8กลางในภาคอีสานเองด-วย ทั้งเมืองพิมาย พนมรุ-ง รวมถึงปราสาท
เขาพระวิหารตรงแนวชายแดนไทย-กัมพูชา ทั้งหมดนี้ส/งผลให-เกิดชุมชนท-องถิ่นขึ้นเปQนจำนวนมาก
ในภาคอีสาน โดยชุมชนเหล/านี้ที่มีลักษณะเปQนเครือข/ายตามลำน้ำสาขาต/างอยู/ภายใต-การกำกับดูแล
ของขุนนางหรือข-าราชการท-องถิ่นซึ่งขึ้นตรงต/อเมืองที่มีขุนนางระดับสูงเปQนผู-ดูแล (ปราสาท
สระกำแพงใหญ/และปราสาทเมืองต่ำ) โดยชุมชนและเมืองเล็ก ๆ ทั้งหมดย/อมขึ้นตรงต/อเมืองใหญ/
ที่มีความสัมพันธ8กับองค8พระมหากษัตริย8 (ปราสาทตาเมือนธมและปราสาทพนมวัน) อันเปQนแนว
ทางการบริหารจัดการทางการเมือง สังคม และเศรษฐกิจของราชอาณาจักรกัมพูชาโบราณ
การแพร/หลายของอำนาจและวัฒนธรรมของเขมรในสมัยบาปวนนี้ย/อมก/อให-เกิดการปะทะ
สังสรรค8กับอำนาจและวัฒนธรรมที่มีอยู/เดิมในภาคอีสาน โดยเฉพาะวัฒนธรรมร/วมสมัยทวารวดี
ดังจะเห็นได-จากการปรากฏขึ้นของปราสาทหรือตระพังใกล-กับเมืองโบราณในวัฒนธรรมร/วมสมัย
ทวารวดี เช/นกรณีกู/น-อยที่เมืองนครจำปาศรี หรือตระพัง (หนองแปน) นอกเมืองฟaาแดดสงยาง ดังนั้น
วัฒนธรรมเขมรสมัยบาปวนที่แพร/หลายเข-ามาจึงก/อให-เกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งทางด-านคติความเชื่อ
271
