Page 163 - เอกสารคำสอนทวารวดี - ศรีวิชัย

ส าหรับสระมรกตนั้นเป็นสระน ้าที่มนุษย์ขุดขึ้น อยู่ในผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาด 115 x
214 เมตร ลึก 3.5 เมตร ล้อมรอบด้วยคันดินกว้าง 4 – 5 เมตร ภายในสระมีแท่งศิลาแลงกระจัด
กระจายทั่วไปซึ่งอาจเกิดจากการตัดศิลาแลงไปใช้ประโยชน์ ส่วนสระบัวล้ามีขนาดเล็กกว่า

สระมรกต คือ 100x150 เมตร ซึ่งสันนิษฐานว่าอาจขุดขึ้นก่อนหน้าพุทธศตวรรษที่ 18 ที่ปรากฏ

อิทธิพลวัฒนธรรมเขมร สระน ้าทั้ง 2 แห่งนี้ถือเป็นแหล่งน ้าอุปโภคบริโภคของชุมชนรอบๆ
โบราณสถานสระมรกต ซึ่งมีการอยู่อาศัยทั้งในช่วงสมัยทวารวดีและช่วงที่ได้รับอิทธิพล
107
วัฒนธรรมเขมร (ภาพที่ 126)

ภาพที่ 126 ผังบริเวณโบราณสถานสระมรกต
(ที่มา: พีรพน พิสณุพงศ์ และสุรศักดิ์ อนันตเวทยานนท์, “ลักษณะโบราณสถานสระมรกต,”

ใน รายงานการขุดค้นและขุดแต่งโบราณสถานสระมรกต
(กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2534), 14.)

- บ่อน ้าบ้านหัวซา
บ้านหัวซาตั้งอยู่นอกเมืองศรีมโหสถห่างออกมาทางทิศตะวันออกประมาณ 4 กิโลเมตร

มีบ่อน ้าโบราณ (ราษฎรในพื้นที่เรียกว่าสระหนองแวง) รูปวงกลม 3 บ่อที่ขุดลงไปในชั้นศิลาแลง
ธรรมชาติ บ่อน ้า 2 บ่อมีขนาดเล็กโดยมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางราว 3.4 เมตร และมีบันไดทาง

ลงด้านหนึ่ง (ภาพที่ 127) อีกบ่อ (หรือสระ) หนึ่งมีขนาดใหญ่กว่าโดยมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง
16.5 เมตร โดยมีตระพักหรือขอบบ่อ 1 ชั้นก่อนจะลงไปที่บ่อน ้า ทั้งยังมีทางระบายน ้าที่ขุดขึ้น

เพื่อเชื่อมต่อบ่อน ้าทั้ง 3 บ่อด้วย (ภาพที่ 128) แม้จะไม่มีร่องรอยใดๆ ที่จะช่วยในการก าหนด
อายุ แต่ก็น่าจะขุดขึ้นในสมัยทวารวดีด้วย เพราะที่เมืองศรีมโหสถนั้นมีบ่อน ้าเป็นจ านวนมาก

157