Page 63 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี
P. 63
ด้้านความิยุตั้ิธิรรมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ (environmental justice) และการวิเคราะห้์ความิเปีราะบาง (vulnerability
analysis) ได้้แสิด้งให้้เห้็น ซัี�งห้้วข้อตั้่อไปีจะขยายความิในปีระเด้็นนี�
4. ควัามเหล้�อมลำ�า (Inequity)
ห้้วใจสิำาค้ญที�บทความินี�ตั้้องการจะนำาเสินอคือการผู้นวกมิิตั้ิทางสิ้งคมิเข้าก้บการจ้ด้การภ้ยเชิงระบบ
อย่างภ้ยเน-เทคของพื�นที�อุตั้สิาห้กรรมิโด้ยเฉพาะแง่มิุมิทางด้้านความิเห้ลื�อมิลำ�า ด้้งที� Cruz and Suarez-Paba
(2019) ได้้แสิด้งให้้เห้็นถึึงความิสิำาค้ญของมิุมิมิองเชิงสิห้สิาขาตั้่อการศึกษาวิจ้ยเกี�ยวก้บภ้ยเน-เทคน้�น มิิตั้ิ
ทางด้้านความิเห้ลื�อมิลำ�าทางสิ้งคมิในบริบทภ้ยเน-เทคย้งเปี็นปีระเด้็นที�ได้้ร้บการศึกษาไมิ่มิากน้กและตั้้องการ
ศึกษามิากยิ�งขึ�นในการขยายองค์ความิรู้ของศาสิตั้ร์ทางด้้านนี�
ในอด้ีตั้มิาน้�นความิเห้ลื�อมิลำ�าของการเผู้ชิญก้บมิลพิษอุตั้สิาห้กรรมิได้้ร้บการตั้ระห้น้กถึึงอย่างด้ี
ผู้่านมิุมิมิองความิยุตั้ิธิรรมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ (environmental justice) แตั้่ในบริบทของภ้ยเชิงระบบที�
ทวีความิซั้บซั้อนของการเกิด้อุบ้ตั้ิภ้ยสิารเคมิมิีและการเผู้ชิญก้บมิลภาวะน้�น ปีระเด้็นด้้านความิห้ลำ�าอาจมิิได้้ห้่าง
ห้ายออกไปีห้ากแตั้่ตั้ามิตั้ิด้มิาอย่างใกล้ชิด้ ด้้งเช่นที� Crawford et al. (2023) ได้้เผู้ยให้้เห้็นถึึงความิสิ้มิพ้นธิ์
เชิงพื�นที�ระห้ว่างกลุ่มิสิ้งคมิชายขอบ ก้บ ภ้ยเน-เทค (ในบริบทของอุทกภ้ยและอุบ้ตั้ิภ้ยสิารเคมิี) ที�พบว่าชุมิชน
ที�อยู่ใกล้ก้บสิถึานปีระกอบการที�ใช้สิารเคมิีและอยู่ในพื�นที�เสิี�ยงนำ�าท่วมิ มิ้กเปี็นชุมิชนที�มิีสิ้ด้สิ่วนของคนผู้ิวสิี
คนรายได้้น้อย และคนที�ไมิ่มิียานพาห้นะ มิากกว่ากลุ่มิสิ้งคมิอื�น
จากการศึกษาที�ผู้่านมิาในบริบทไทยน้�น พื�นที�โด้ยรอบพื�นที�อุตั้สิาห้กรรมิบ่อยคร้�งไมิ่ใช่พื�นที�โล่งที�ถึูกจ้ด้
ไว้เปี็นพื�นที�ก้นชน (buffer) ตั้ามิอุด้มิคตั้ิของการวางแผู้นการใช้ปีระโยชน์ที�ด้ิน ห้ากแตั้่กล้บเปี็นชุมิชน ที�อยู่
อาศ้ย ห้รือในบางกรณีแทบจะเปี็นย่านของเมิืองย่อย ๆ เลยทีเด้ียว จากการที�แห้ล่งจ้างงานทางอุตั้สิาห้กรรมิ
ได้้ด้ึงดู้ด้แรงงานเข้าสิู่พื�นที� การใช้ปีระโยชน์ที�ด้ินบริเวณโด้ยรอบสิถึานปีระกอบการอุตั้สิาห้กรรมิห้ลายคร้�ง
ถึูกเปีลี�ยนเปี็นที�อยู่อาศ้ยที�มิีความิห้นาแน่นสิูง ในห้ลายกรณีเปี็นการเปีลี�ยนแปีลงการใช้ปีระโยชน์ที�ด้ินที�
มิ้กเกิด้ขึ�นอย่างไมิ่เปี็นทางการและเปี็นไปีอย่างรวด้เร็วจนเกินกำาล้งที�ท้องถึิ�นจะดู้แลถึึง ระบบสิาธิารณูปีโภค
เช่น ระบบนำ�าปีระปีาและระบบบำาบ้ด้นำ�าเสิีย ที�ห้ลายคร้�งการบริห้ารจ้ด้การท้องถึิ�นก้าวตั้ามิไมิ่ท้นการเปีลี�ยนแปีลง
เห้ล่านี�จนก่อให้้เกิด้ความิเสิื�อมิโทรมิก้บสิภาพแวด้ล้อมิและระบบนิเวศโด้ยรอบ โด้ยเฉพะในกรณีที�พื�นที�ด้้งกล่าว
ตั้้�งอยู่ใกล้แห้ล่งนำ�าธิรรมิชาตั้ิ อาทิ แมิ่นำ�า ลำาคลอง ที�มิลภาวะสิามิารถึกระจายสิู่พื�นที�ตั้่าง ๆ ตั้ามิการไห้ล
ของนำ�า (Hutanuwatr et al. 2015; Friend et al. 2016) นอกจากแรงงานที�เคลื�อนย้ายเข้ามิาในพื�นที�แล้ว
ผูู้้คนที�อยู่ใกล้ก้บสิถึานปีระกอบการอุตั้สิาห้กรรมิย้งปีระกอบด้้วยกลุ่มิชุมิชนด้้�งเด้ิมิที�ในห้ลาย ๆ กรณีย้ง
ด้ำารงชีพบนฐานของการเกษตั้รที�ย้งมิีการพึ�งพาทร้พยากรธิรรมิชาตั้ิเปี็นฐานทุนสิำาค้ญ การเปีลี�ยนแปีลงและ
ความิเสิื�อมิถึอยของคุณภาพทร้พยากรด้้งกล่าวจึงสิ่งผู้ลสิะเทือนตั้่อการด้ำารงชีพของเขาเห้ล่าน้�นโด้ยตั้รง
(Hutanuwatr et al., 2017)
เมาหมัด: ภัยเชิงระบบ ความเหลือมล้ำา 63
กับพื้นที่ตั้งอุตสาหกรรม
