Page 126 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

3.4.2) การจัดการน้ำของชุมชนเขมรสมัยบาปวน

จากการทบทวนวรรณกรรมยังไม:พบการศึกษาที่เฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับการจัดการน้ำของ

ชุมชนเขมรสมัยบาปวน เพราะในอดีตมักให<ความสนใจไปยังอ:างเก็บน้ำที่มักเรียกว:าบารายใน
ภาพกว<างทั้งด<านพื้นที่ เช:น ระดับภูมิภาคหรือขอบเขตจังหวัด และด<านอายุสมัยคือยุคเมืองพระนคร

โดยงานศึกษาที่มีความเกี่ยวข<องกับการจัดการน้ำสมัยบาปวนมีดังนี้

พ.ศ. 2531 อลิซาเบธ มัวรG (Elizabeth Moore) ได<นำเสนอบทความเรื่อง “การจัดระบบ
แหล"งน้ำในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย: การเปลี่ยนแปลงในช"วงหลายศตวรรษ” โดยพบ

ชุมชนที่มีบาราย 115 แห:ง (สังเกตจากภาพถ:ายทางอากาศของวิลเลียม-ฮันทG) ในเขต จ.นครราชสีมา
บุรีรัมยG สุรินทรG และศรีษะเกษ โดยมีเนื้อที่ตั้งแต: 10,000 – 2,040,000 ตารางเมตร มัวรGยังกล:าว

ด<วยว:าการก:อสร<างบารายนั้นมักเปdนส:วนหนึ่งของการสร<างศาสนสถาน เพราะประชาชนจำเปdนต<อง

กักเก็บน้ำไว<ใช<ในการอุปโภคบริโภค การเกษตร และเพื่อประกอบพิธีทางศาสนา โดยบารายได<รับน้ำ
มาจากลำน้ำหลายสาย แหล:งน้ำใต<ดิน และน้ำฝน (อลิซาเบธ มัวรG, 2531: 444 - 446)

สำหรับบารายที่อยู:คู:กับปราสาทสมัยบาปวนในภาคอีสานมี 2 แห:ง ได<แก: บารายที่ปราสาท
พนมวัน และบารายที่ปราสาทเมืองต่ำ ที่ปราสาทพนมวันมีบารายขนาดใหญ:อยู:ทางทิศเหนือของ

ปราสาท มีขนาด 550 x 2,200 เมตร ทั้งยังมีร:องรอยของเนินดินเปdนเกาะอยู:กึ่งกลางของบาราย

(หรือแม:บุญ) ด<วย (อลิซาเบธ มัวรG, 2531: 447) ขณะที่บารายที่ปราสาทเมืองต่ำ อีริค ไซเดนฟาเดน
(Eric Seidenfaden) เคยระบุว:า อ:างเก็บน้ำแห:งนี้เรียกกันว:า ทะเล มีขนาด 500 x 1,200 เมตร

มีคันกั้นน้ำล<อมรอบกว<าง 40 เมตร สูง 4 เมตร ตรงกลางของคันด<านใต<และด<านเหนือมีบันไดลงไปที่

ก<นอ:างเก็บน้ำ (อลิซาเบธ มัวรG, 2531: 448) ส:วนอลิซาเบธ มัวรG วัดขนาดของบารายจากภาพถ:าย
ทางอากาศได< 400 x 1,150 เมตร โดยมีทางน้ำเชื่อมต:อกับหนองบัวรายที่เชิงเขาพนมรุ<งทาง

ตะวันออก ทางน้ำนี้ไหลมาลงคลองปูนก:อนมาบรรจบที่มุมทิศตะวันออกเฉียงเหนือของบาราย

แล<วจึงไหลไปยังมุมทิศตะวันตกเฉียงเหนือของบาราย ส:วนทางใต<ก็มีห<วยตะแบกไหลมาลงบาราย
ด<วย (ภาพที่ 88) แสดงให<เห็นว:าพื้นที่แถบนี้มีระบบการจัดการน้ำที่สลับซับซ<อน เพื่อจะสามารถ

หล:อเลี้ยงพื้นที่นาในบริเวณกว<าง ซึ่งโครงการนี้ต<องอาศัยแรงงานจำนวนมากทั้งในการก:อสร<างและ
บำรุงรักษาให<แหล:งน้ำใช<การได<ดี (อลิซาเบธ มัวรG, 2531: 449)

119