Page 130 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

ในกรณีเมืองศูนยGกลางระดับอนุภูมิภาค ธาดา สุทธิธรรม มีความเห็นว:าเปdนเมืองบริวารของ

เมืองระดับภูมิภาค หรือเปdนศูนยGกลางของพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งซึ่งมักเปdนที่ราบลุ:มแม:น้ำสาขาช:วงใด

ช:วงหนึ่ง เมืองเหล:านี้ตั้งขึ้นโดยกษัตริยGที่มอบกรรมสิทธิ์ที่ดินให<กับพระราชวงศGหรือขุนนาง (ธาดา
สุทธิธรรม, 2544: 147) เช:นปราสาทเมืองต่ำซึ่งน:าจะเปdนเมืองบริวารขึ้นต:อเมืองพิมาย เพราะตั้งอยู:

บนเส<นทางคมนาคมสายหลักระหว:างเมืองพระนครกับเมืองพิมายที่ผ:านเขาพนมรุ<งด<วย (ธาดา

สุทธิธรรม, 2544: 150 - 151) อย:างไรก็ตาม ผู<วิจัยมีความเห็นว:าปราสาทเมืองต่ำมีความสัมพันธG
อย:างใกล<ชิดกับปราสาทพนมรุ<งมากกว:าปราสาทพิมาย ไม:เฉพาะในแง:ตำแหน:งที่ตั้ง แต:เพราะ

ปราสาทพิมาย (ปราสาทประธานที่เห็นในปÑจจุบัน) สร<างขึ้นภายหลังจากปราสาทเมืองต่ำ ส:วนที่
ปราสาทพนมรุ<งนั้นมีหลักฐานแน:ชัดว:ามีปราสาทมาแล<วตั้งแต:ช:วงครึ่งหลังของพุทธศตวรรษที่ 15

ส:วนที่ปราสาทบ<านพลวงนั้นมีบารายขนาด 370 x 970 เมตรอยู:ทางตะวันออกของปราสาท

วางตัวตามแนวทิศเหนือ - ทิศใต< เพื่อรองรับน้ำที่ไหลมาทางทิศใต<จากเทือกเขาพนมดงรักซึ่งอยู:
ห:างไปเพียง 25 กิโลเมตร โดยบารายนี้ใช<เพื่อกักเก็บน้ำสำหรับแปลงนาโดยรอบ ทั้งนี้ธาดา

สันนิษฐานว:าชุมชนที่ปราสาทบ<านพลวงน:าจะเปdนศูนยGกลางอนุภูมิภาคแถบที่ราบเชิงเขาพนมดงรัก
ซึ่งมีช:องเขาหลายแห:ง เช:น ช:องตาควาย ช:องคนา ช:องคันเทิง และช:องตาเมือน ทั้งยังมีชุมชนเขมร

โบราณอยู:ไม:ไกลนักด<วย เช:น ปราสาทบ<านไพล (ห:างไป 10 กิโลเมตร) ปราสาทหมื่นชัย (ห:างไป 30

กิโลเมตร) ปราสาทเมืองต่ำ (ห:างไป 45 กิโลเมตร) ปราสาทศีขรภูมิ (ห:างไป 50 กิโลเมตร) (ธาดา
สุทธิธรรม, 2544: 163)

ขณะที่ชุมชน ณ ปราสาทพนมวันนั้น ธาดากล:าวว:ามีบารายขนาดย:อมคือ “สระเพลง” มี

ขนาด 275 x 475 เมตร อยู:ทางตะวันออกของปราสาทห:างออกไป 350 เมตร ส:วนทิศเหนือมีบาราย
ขนาดใหญ: กว<าง 525 เมตร ยาว 1,800 เมตร อยู:ห:างจากตัวปราสาท 330 เมตร ธาดาสันนิษฐาน

ด<วยว:าพนมวันคงเปdนเมืองบริวารที่ขึ้นตรงต:อเมืองพิมาย เพราะอยู:ห:างกันเพียง 40 กิโลเมตร และ

โดยรอบปราสาทพนมวันยังมีชุมชนโบราณอีกหลายแห:ง ทั้งยังสามารถติดต:อไปยังชุมชนเขมรในเขต
อ.ปÑกธงชัย และ อ.โชคชัย ได<อีกด<วย (ธาดา สุทธิธรรม, 2544: 168)

ในกรณีชุมชนในความครอบครองของเขมรซึ่งมีปราสาทสระกำแพงใหญ:และกู:เป§อยน<อยนั้น
ธาดา สุทธิธรรม มีความเห็นว:าเปdนพื้นที่ที่เคยมีชุมชนยุคก:อนประวัติศาสตรG - สมัยทวารวดีอยู:เดิม

แล<วต:อมาชาวเขมรได<เข<ามาครอบครองโดยเปลี่ยนแปลงลักษณะของผังเมืองไป เห็นได<จากปราสาท
สระกำแพงใหญ:นั้นตั้งอยู:ใจกลางเมืองโบราณผังกลมที่มีคูน้ำล<อมรอบ และทางทิศตะวันออกของ

ปราสาทมีบารายขนาด 180 x 345 เมตร ทั้งนี้ในจารึกปราสาทสระกำแพงใหญ:กล:าวถึงชื่อเมือง

“สดุกอำพิล” โดยเมืองนี้ตั้งอยู:ไม:ไกลจากลำน้ำธรรมชาติ ทั้งห<วยทับทัน ห<วยสำราญ และลำน้ำมูล
จึงมีความอุดมสมบูรณGเหมาะเปdนที่ทำการเกษตรกรรมอย:างมาก (ธาดา สุทธิธรรม, 2544: 189)

ส:วน กู:เป§อยน<อย) ซึ่งมีบารายหรือ “สระวงษG” อยู:ทางตะวันออกที่มีขนาด 190 x 400 เมตรนั้น

123