Page 62 - รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่องปราสาทเขมรสมัยบาปวน

2003: 51) กึ่งกลางบารายมีปราสาทนาคพัน หรือ “ราชัยศรี” (Rājyaçrī) ตั้งอยูFในลักษณะคล3าย

กับเกาะมีขนาด 300 x 300 เมตร ตัวปราสาทตกแตFงด3วยภาพสลักพระอวโลกิเตศวร มีประติมากรรม

รูปม3าพลาหะหรือพระโพธิสัตวUที่ชFวยเหลือคนเรือแตก (สัตวUโลก) โดยมุFงไปยังเกาะ (พระนิพพาน คือ
ตัวปราสาทประธาน) และเชFนเดียวกับปราสาทแมFบุญตะวันตก คือปราสาทนาคพันถูกใช3เปSนสถานที่

วัดระดับน้ำของบารายด3วย (ชากสU ดูมารUเซยU, 2548: 73 - 77)

ในรัชกาลพระเจ3าชัยวรมันที่ 7 ได3มีการกFอสร3างปราสาทบันทายกุฎี (Banteay Kdei) ทาง
ตะวันตกของสระสรง ในการนี้ก็ได3มีการบูรณะสระสรงที่สร3างมาตั้งแตFสมัยพระเจ3าราเชนทรวรมัน

โดยกรุขอบสระรวมทั้งกFอบันไดและทFาน้ำ (Jacques, 2002: 234) จนกระทั่งมีการกFอสร3างศูนยUกลาง
ของอาณาจักรขึ้นใหมFคือ “นครธม” ที่มีปราสาทบายนตั้งอยูFที่ศูนยUกลาง เมืองนครธมนี้สร3างอยูFใน

เขตเมืองพระนครเดิม ผังเมืองเปSนรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขนาด 3 x 3 กิโลเมตร มีกำแพงเมืองและคูน้ำ

ล3อมรอบ คูน้ำกว3างประมาณ 100 เมตร ลึกราว 4 เมตร คูน้ำจึงมีความยาวทั้งสิ้น 12 กิโลเมตร และ
มีความจุราว 5 ล3านลูกบาศกUเมตร (Dagens, 2003: 51) คูน้ำเมืองนครธมนี้รับน้ำมาจากคลองที่

เชื่อมตFอกับแมFน้ำเสียมเรียบ โดยน้ำไหลเข3าคูที่มุมทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งมีทางน้ำอยูFใต3แนว
กำแพง และน้ำไหลออกจากเมืองนครธมที่มุมทิศตะวันตกเฉียงใต3 (ชากสU ดูมารUเซยU, 2548: 78)

(ภาพที่ 33)

ภาพที่ 33 ชัยตฏากะ เมืองนครธม แนวคูคลอง และบFอน้ำ
(ที่มา: Evans, 2016: Fig.7)

55