Page 45 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี

5. คิดอย่างภููมิศาสตร์

ความิเข้าใจในคำาว่า “ถึิ�นที�” และ “ระด้้บพื�นที�” ช่วยยกระด้้บให้้น้กภูมิิศาสิตั้ร์มิีสิายตั้าที�กว้างและลึกมิากขึ�น
จนสิามิารถึมิองเห้็น “พื�นที�” ในห้ลากห้ลายมิิตั้ิพร้อมิๆ ก้น สิอด้คล้องก้บสิิ�งที� Peter Jackson (2006) เจ้าของ
บทความิชื�อ Thinking Geographically ผูู้้เสินอว่า การคิด้อย่างภูมิิศาสิตั้ร์ ปีระกอบด้้วยการบูรณาการ

แนวคิด้ด้้งตั้่อไปีนี� space and place, scale and connection, proximity and distance และ relational
thinking สิำาห้ร้บ Jackson การคิด้อย่างภูมิิศาสิตั้ร์เปี็นมิากกว่าแค่เรื�องของความิเชื�อมิโยงทางพื�นที� แตั้่

รวมิถึึงความิเชื�อมิโยงทางเวลา จริยธิรรมิและความิร้บผู้ิด้ชอบตั้่อภูมิิศาสิตั้ร์อ้นห้ลากห้ลายของโลกใบนี�
ด้้งน้�น การคิด้อย่างภูมิิศาสิตั้ร์ จึงเปี็นการมิองห้าความิสิ้มิพ้นธิ์ที�ไมิ่เท่าเทียมิระห้ว่างสิ้งคมิก้บธิรรมิชาตั้ิ
ในเชิงพื�นที�และเวลา (Sheppard, 2015) กล่าวคือ น้กภูมิิศาสิตั้ร์ควรเข้าใจมิิตั้ิทางการเมิืองของพื�นที�ด้้วย

การคิด้อย่างภูมิิศาสิตั้ร์ช่วยให้้สิามิารถึทำาความิเข้าใจก้บเรื�องราวที�เกิด้ขึ�นในภาพยนตั้ร์ Avatar
ว่าเปี็นปีัญห้าสิิ�งแวด้ล้อมิอ้นเกิด้ขึ�นจากการพ้ฒนาที�ไมิ่เท่าเทียมิและไมิ่เปี็นธิรรมิทางสิ้งคมิ เศรษฐกิจและ
สิิ�งแวด้ล้อมิ จะเห้็นว่า ตั้้วละครฝ่�ายมินุษย์มิิได้้เรียนรู้จากความิผู้ิด้พลาด้ของตั้นในอด้ีตั้เสิียเลย เพราะการ

ยึด้ครองทร้พยากรที�ด้าวแพนด้อรา ก็คือการตั้อกยำ�าบาด้แผู้ลทางปีระว้ตั้ิศาสิตั้ร์และทางภูมิิศาสิตั้ร์ของ
การล่าอาณานิคมิในห้ลายร้อยปีีที�ผู้่านมิา ตั้้นเห้ตัุ้ความิสิูญเสิียมิาจากเพราะมินุษย์บางกลุ่มิยึด้ตั้้วเองเปี็น
ศูนย์กลางของจ้กรวาล ยิ�งพื�นที�อยู่ห้่างไกลก้นก็ยิ�งไร้ความิผูู้กพ้น ดู้ถึูกและกด้ขี�ผูู้้อื�น ระยะห้่างทางภูมิิศาสิตั้ร์

ถึูกใช้เปี็นข้ออ้างสิำาห้ร้บการขูด้รีด้และการทำาสิงครามิ เห้ตัุ้การณ์ในศตั้วรรษที� 22 จากภาพยนตั้ร์สิอนให้้รู้ว่า
การปีฏิิบ้ตั้ิตั้่อสิิ�งมิีชีวิตั้ตั้่างสิายพ้นธิุ์และตั้่างเชื�อชาตั้ิด้้วยความินอบน้อมิถึ่อมิตั้นและความิเคารพซัึ�งก้นและก้น

เปี็นสิิ�งจำาเปี็นมิาก ในทางกล้บก้น ก็ตั้้องไมิ่ลืมิว่า พื�นที�เล็กๆ และคนตั้้วเล็กๆ ที�อยู่ชายขอบในเชิงกายภาพ
และในเชิงสิ้งคมิก็ไมิ่ได้้ยอมิตั้กเปี็นเห้ยื�อของมิห้าอำานาจเสิมิอไปี เพื�อความิถึูกตั้้องและความิเปี็นธิรรมิ เจค
และเพื�อนชาวนาวีจึงลุกขึ�นตั้่อตั้้านและห้าวิธิีการตั้อบโตั้้ได้้อย่างสิร้างสิรรค์เห้นือความิคาด้ห้มิายของทห้าร

ชาวโลก คนตั้้วเล็กๆ ก็สิามิารถึสิร้างความิแตั้กตั้่างระด้้บจ้กรวาลได้้เช่นก้น
ภาพยนตั้ร์ Avatar เปี็นเพียงตั้้วอย่างห้นึ�งของปีัญห้าสิิ�งแวด้ล้อมิที�เกิด้ขึ�นใน “มินุษยสิมิ้ย”

(Anthropocene) ยุคสิมิ้ยปีัจจุบ้นที�วิกฤตั้โลกเกิด้จากการที�ทร้พยากรถึูกนำาเข้ามิาเปี็นสิ่วนห้นึ�ง
ของอุตั้สิาห้กรรมิและทุนนิยมิ (เก่งกิจ กิตั้ิเรียงลาภ, 2564) การคิด้อย่างภูมิิศาสิตั้ร์ช่วยให้้เห้็นว่าความิ
ไมิ่เท่าเทียมิและความิไมิ่เปี็นธิรรมิ เปี็นท้�งสิาเห้ตัุ้และผู้ลกระทบที�ตั้ามิมิาของปีัญห้าอื�นๆ ไมิ่ว่าจะเปี็นการพ้ฒนา

ความิยากจน การเปีลี�ยนแปีลงสิภาพภูมิิอากาศ ความิมิ้�นคงทางอาห้าร ห้รือแมิ้แตั้่สิ้งคมิผูู้้สิูงอายุ สิุด้ท้ายนี�
การคิด้อย่างภูมิิศาสิตั้ร์ ก็คือท้กษะข้�นพื�นฐานสิำาห้ร้บการเปี็นพลเมิืองโลก น้�นคือ ผูู้้ที�ท้นตั้่อสิถึานการณ์โลก
เคารพและยอมิร้บความิแตั้กตั้่าง ตั้ระห้น้กถึึงรากปีัญห้าและร่วมิก้นร้บผู้ิด้ชอบตั้่อสิ้งคมิและสิิ�งแวด้ล้อมิ

การคิดอย่างภูมิศาสตร์: 45
ว่าด้วยแนวคิดเรื่องถิ่นที่ พื้นที่ และระดับพื้นที่