Page 41 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี

2.4 พ้�นุที่ี�ชีีวัิต (Lived space) ในขณะที�พื�นที�สิ้มิบูรณ์เปีรียบได้้ก้บคำาว่า House พื�นที�ภูมิิท้ศน์และ
พื�นที�ปีระสิบการณ์เปีรียบได้้ก้บคำาว่า Home บ้านจะมิีความิห้มิายก็ตั้่อเมิื�อผูู้้อยู่อาศ้ยทำาการจ้ด้ตั้กแตั้่งบ้าน

จนบ้านมิีความิสิวยงามิ มิีกลิ�น มิีเสิียง มิีเรื�องราวท้�งร้ายและด้ี กล่าวคือ มินุษย์และพื�นที�ห้ล่อห้ลอมิก้นและก้น
ร่วมิเตั้ิบโตั้มิาด้้วยก้น เรามิีปีระสิบการณ์ทางพื�นที�ได้้จากการมิีปีฏิิสิ้มิพ้นธิ์ก้บพื�นที�จนเกิด้ความิรู้สิึกปีลอด้ภ้ย
ห้วงแห้นและมิีความิเปี็นเจ้าของ ห้รือที�ยี�-ฟู ทวน (Tuan, 1974) เรียกว่า สำาน์ึกของถิ่ิ�น์ทัี� (Sense of place)

ท้�งนี� คำาว่าถิ่ิ�น์ทัี� (Place) จึงคือพื�นที� (Space) ที�มิีการลงทุนทางความิห้มิายและความิรู้สิึก เพื�อคืนความิ
เปี็นมินุษย์ให้้ก้บพื�นที�สิ้มิบูรณ์ที�ถึูกลด้ทอนให้้เห้ลือเพียงมิิตั้ิเชิงเรขาคณิตั้ ถึิ�นที�จึงแสิด้งถึึงความิใกล้ชิด้

ความิผูู้กพ้นที�กระทำาซัำ�าๆ ก้บสิถึานที�ห้นึ�งๆ สิิ�งที�ได้้คือ พื�นที�ภูมิิท้ศน์ที�ทิ�งร่องรอยทางว้ฒนธิรรมิบนพื�นผู้ิว
โลก และพื�นที�ชีวิตั้ที�ทิ�งร่องรอยความิรู้สิึกและความิทรงจำาไว้ก้บชีวิตั้ของคนๆ ห้นึ�ง

2.5 พ้�นุที่ี�สัมพันุธ์์ (Relational space) ในขณะที�พื�นที�ภูมิิภาคและพื�นที�สิ้มิบูรณ์ให้้ความิสินใจก้บพื�น
ผู้ิวและเสิ้นอาณาเขตั้ แตั้่พื�นที�สิ้มิพ้นธิ์ ซัึ�งคือพื�นที�อ้นเกิด้ขึ�นจากและเปี็นผู้ลล้พธิ์ของโลกาภิว้ตั้น์น้�น กล้บสินใจ

ที�การไหล่ (Flow) และการเชิ้�อมิต่อ (Connection) ของคน สิิ�งของ อุด้มิการณ์และข้อมิูลในล้กษณะโครงข่าย
(network) ในกรณีแรก ย่านนิมิมิานเห้มิินทร์ของจ้งห้ว้ด้เชียงให้มิ่ ได้้กลายเปี็นย่านพหุ้ว้ฒนธิรรมิท้�งในเชิง
ชาตั้ิพ้นธิุ์ สิถึาปีัตั้ยกรรมิและอาห้าร ไมิ่ว่าจากเมิียนมิาร์ จีน ห้รือสิห้ร้ฐอเมิริกา เขตั้แด้นไมิ่อาจปีิด้ก้�นการไห้ล

ของสิรรพสิิ�งได้้อีกตั้่อไปีแล้ว ความิบริสิุทธิิ�ภายในอาณาเขตั้ถึูกแทนที�ด้้วยการผู้สิมิผู้สิาน พื�นที�ย่านนิมิมิานฯ
จึงปีระกอบขึ�นจากความิเปี็นล้านนาและความิเปี็นนานาชาตั้ิ และอยู่ท่ามิกลางการเปีลี�ยนแปีลงตั้ลอด้เวลา
ในอีกกรณีห้นึ�ง การวิด้ีโอคอลของคู่ร้กที�อาศ้ยอยู่ตั้่างที�ตั้่างเวลาก็ยิ�งตั้อกยำ�าว่า ในโลกโลกาภิว้ตั้น์

ความิสิ้มิพ้นธิ์เชิงพื�นที�และเวลาของท้�งสิองไมิ่ยึด้โยงอยู่ก้บระยะทางจริงห้รือตั้ามิโซันเวลาอีกตั้่อไปีแล้ว
ด้้วยเพราะการบีีบีอัดเวัล่า-พื้้�น์ทัี� (time-space compression) (Harvey, 1990) ท้�งสิองกรณีชี�ให้้เห้็นว่าพื�นที�/
สิรรพสิิ�งที�อยู่ไกลก้นอาจมิีสิ้มิพ้นธิ์และอิทธิิพลตั้่อพื�นที�/สิรรพสิิ�งห้นึ�งๆ มิากกว่าพื�นที�/สิรรพสิิ�งที�อยู่ใกล้ก้น

ด้้วยซัำ�า เปี็นการตั้่อยอด้กฎีของ Tobler ไปีอีกข้�นห้นึ�ง และแปีลว่า ความิสิ้มิพ้นธิ์เชิงพื�นที�และเวลาไมิ่จำาเปี็น
ตั้้องไล่ตั้ามิระด้้บพื�นที� (scale) จากเล็กไปีให้ญ่-ให้ญ่ไปีเล็กเสิมิอไปี เพราะเปี็นความิสิ้มิพ้นธิ์เชิงโครงข่าย
ที�ตั้้ด้ข้ามิพื�นที�ไปีแล้ว สิถึานที�ห้นึ�งสิามิารถึสิ้มิพ้นธิ์ก้บห้ลากพื�นที�ได้้พร้อมิๆ ก้นในเวลาเด้ียวก้น ท้�งนี� Doreen

Massey (2005) เรียกพื�นที�สิ้มิพ้นธิ์แบบนี�ว่า global sense of place คือ ขณะที�เธิอมิีสิำานึกของถึิ�นที�ก้บละแวก
บ้านของเธิอที�ลอนด้อน ตั้้วเธิอและพื�นที�โด้ยรอบก็เชื�อมิตั้่อก้บเห้ตัุ้การณ์ในพื�นที�อื�นๆ พร้อมิๆ ก้บที�เห้ตัุ้การณ์

และการเปีลี�ยนแปีลงในพื�นที�ใกล้และพื�นที�ไกล ก็ย้อนก้บมิาห้ล่อห้ลอมิสิำานึกของถึิ�นที�ของเธิอในลอนด้อน
อีกด้้วย ผูู้้อ่านสิามิารถึแทนคำาว่า ลอนด้อน ด้้วยคำาว่า นิมิมิานฯ ได้้เช่นก้น

2.6 พ้�นุที่ี�ที่ี�เป็็นุสิ�งสร้างที่างสังคม (Social construction of space) เพราะเห้ตัุ้ใด้ ในกรุงรีโอ เด้ จาเนโร
ของปีระเทศบราซัิล เราจึงพบคอนโด้ห้รูอยู่ตั้ิด้ก้บย่านสิล้มิ เมิืองให้ญ่ด้ึงดู้ด้ให้้แรงงานย้ายถึิ�นเข้าเมิือง

การคิดอย่างภูมิศาสตร์: 41
ว่าด้วยแนวคิดเรื่องถิ่นที่ พื้นที่ และระดับพื้นที่