Page 40 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี
P. 40
อธิิบายนิยามิของพื�นที�แตั้่ละมิิตั้ิ ผูู้้เขียนจะชวนย้อนกล้บมิาทบทวนอีกคร้�งว่า พื�นที�ในภาพยนตั้ร์ Avatar
เปี็นอย่างไร พร้อมิก้บยกตั้้วอย่างผู้ลงานน้กศึกษาภูมิิศาสิตั้ร์ของมิห้าวิทยาล้ยเชียงให้มิ่ ที�ได้้วิเคราะห้์สิถึานที�
ตั้่างๆ ด้้วยแนวคิด้เชิงพื�นที� สิุด้ท้าย บทความินี�เสินอว่า การเข้าใจพื�นที�ในห้ลากมิิตั้ิจะเปี็นพื�นฐานสิำาค้ญ
สิำาห้ร้บการคิด้อย่างภูมิิศาสิตั้ร์ (Thinking Geographically)
2. พ้�นุที่ี�ที่างภููมิศาสตร์
2.1 พ้�นุที่ี�กายภูาพ (Natural space) ตั้ลอด้พ้นล้านปีีที�ผู้่านมิา การเกิด้ขึ�นและวิว้ฒนาการของภูเขา
มิห้าสิมิุทร บรรยากาศ และระบบนิเวศตั้่างๆ รวมิถึึงตั้ำาแห้น่งที�ตั้้�ง การกระจายตั้้วและพลว้ตั้ขององค์ปีระกอบทาง
ชีวกายภาพเห้ล่านี�ได้้สิร้างเอกล้กษณ์ ความิแตั้กตั้่างและความิสิ้มิพ้นธิ์ทางพื�นที�กายภาพ เช่น พื�นที�ตั้้นนำ�า-
กลางนำ�า-ปีลายนำ�า และพื�นที�ภูเขา-พื�นที�ราบลุ่มิ กล่าวคือ โลกทางกายภาพแบบที�พบในวิชาภูมิิศาสิตั้ร์กายภาพ
และภูมิิสิ้ณฐานวิทยา (Holden, 2017) ได้้กลายเปี็นเงื�อนไขสิำาค้ญสิำาห้ร้บพ้ฒนาการของสิิ�งมิีชีวิตั้และไมิ่มิี
ชีวิตั้ตั้่างๆ ในปีัจจุบ้น
2.2 พ้�นุที่ี�ภููมิที่ัศนุ์และพ้�นุที่ี�ภููมิภูาค (Landscape and Regional space) การปีร้บตั้้วของมินุษย์ตั้่อ
สิภาพแวด้ล้อมิ คือ การเปีลี�ยนพื�นที�กายภาพให้้เปี็นภููมิิทััศน์์วััฒน์ธรรมิ (Cultural landscape) (Sauer, 1925)
ร่องรอยทางว้ฒนธิรรมิบนพื�นผู้ิวโลกมิ้กปีรากฏิในรูปีแบบของสิถึาปีัตั้ยกรรมิบ้านเรือน รูปีแบบการเกษตั้ร
เสิื�อผู้้าและอาห้าร ภูมิิท้ศน์กายภาพและภูมิิท้ศน์ว้ฒนธิรรมิที�มิีความิคล้ายก้นจึงปีระกอบก้นเปี็นภูมิิภาค
นำามิาซัึ�งการขีด้เขียนเสิ้นอาณาเขต (Territory) เพื�อบ่งบอกเอกล้กษณ์และความิแตั้กตั้่างทางพื�นที� แนวคิด้
เรื�องภูมิิภาคและเสิ้นอาณาเขตั้จึงมิีน้ยยะในเรื�องความิบริสิุทธิิ�และการผู้สิมิผู้สิานขององค์ปีระกอบตั้่างๆ
ในพื�นที� (van Schendel, 2005)
2.3 พ้�นุที่ี�สัมบูรณ์ (Absolute space) อิทธิิพลของความิรู้วิทยาศาสิตั้ร์ทำาให้้พื�นที�กายภาพและพื�นที�
ภูมิิภาคถึูกมิองเปี็นรูปีทรงเรขาคณิตั้ด้้งในนิยามิของราชบ้ณฑิิตั้ คือ พื�นที�มิีปีริมิาตั้ร มิีขอบเขตั้และพิก้ด้ พื�นที�
จริงถึูกจำาลองย่อสิ่วนลงบนแผู้นที� สิามิารถึระบุทิศทางและว้ด้ระยะทางได้้ ข้อมิูลเห้ล่านี�นำามิาสิู่การห้ารูปีแบบ
การตั้้�งถึิ�นฐาน การกระจุกและกระจายตั้้วของย่าน และเสิ้นทางการย้ายถึิ�น ความิสิ้มิพ้นธิ์เชิงพื�นที�จึงขึ�นอยู่ก้บ
ตั้ำาแห้น่งที�ตั้้�งและระยะทาง ด้้งกฎีข้อแรกของภูมิิศาสิตั้ร์ของ Tobler (1970) ผูู้้กล่าวว่า “ทุกสิิ�งล้วนมิีความิ
สิ้มิพ้นธิ์ก้บสิิ�งอื�น แตั้่สิิ�งที�อยู่ใกล้ก้นจะสิ้มิพ้นธิ์ก้นมิากกว่าสิิ�งที�อยู่ห้่างไกลออกไปี” ท้�งนี� จะเห้็นว่า การทำางาน
ของพื�นที�สิ้มิบูรณ์เกิด้ขึ�นภายใตั้้สิมิมิุตั้ิฐานว่า พื�นที�เปี็นสิิ�งที�บริสิุทธิิ� มิีรูปีแบบเด้ียวก้น (Uniform) สิามิารถึ
ใช้สิูตั้รคำานวณและคาด้การณ์ได้้ นี�เองจึงเปี็นรากฐานของทัฤษฎีีแหล่่งกล่าง เช่น ของ Christaller (1933)
ท้�งห้มิด้นี� นำามิาสิู่การถึือกำาเนิด้ของศาสตร์เชิิงพื้้�น์ทัี� (Spatial science)
40 ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย:
หมุดหมายความรู้ ครบรอบ 60 ปี
