Page 50 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี

ท้�งสิองเห้ตัุ้การณ์อธิิบายสิภาพความิเปี็นอยู่ของชุมิชนท้องถึิ�นที�สิะท้อนบริบทความิไมิ่เท่าเทียมิ
ทางสิิ�งแวด้ล้อมิอย่างช้ด้เจน ไมิ่ว่าจะเปี็นการที�ภาคร้ฐขอความิร่วมิมิือจากชาวนาในอำาเภอบางบาล จ้งห้ว้ด้

พระนครศรีอยุธิยา รองร้บผู้ลกระทบจากนำ�าท่วมิแทนพื�นที�กรุงเทพมิห้านครและปีริมิณฑิล แตั้่ปีระสิบก้บ
การขาด้แคลนรายได้้และนำ�าที�ใช้ทำานาปีร้งในฤดู้แล้ง ห้รือแมิ้กระท้�งการที�เกษตั้รกรในอำาเภอแมิ่แจ่มิปีลูกข้าวโพด้
เลี�ยงสิ้ตั้ว์เพื�อปี้อนเข้าสิู่กระบวนการอุตั้สิาห้กรรมิอาห้ารสิ้ตั้ว์ระด้้บมิห้ภาค แตั้่คนในเมิืองซัึ�งเปี็นผูู้้บริโภค

ข้าวโพด้เลี�ยงสิ้ตั้ว์ทางอ้อมิผู้่านการบริโภคเนื�อสิ้ตั้ว์ กล่าวโทษว่าเกษตั้รกรในพื�นที�เปี็นผูู้้ก่อมิลพิษโด้ยไมิ่เข้าใจ
ถึึงบริบทการด้ำารงชีพภายใตั้้การขยายตั้้วของเกษตั้รพ้นธิสิ้ญญาที�รุกคืบมิาย้งพื�นที�ชนบท ภาพที�ชาวบ้าน
ในชุมิชนท้องถึิ�นกลายเปี็นท้�ง “ผูู้้เสิียสิละ” และ “จำาเลย” ของสิ้งคมิในขณะนี� ตั้อกยำ�าความิไมิ่เท่าเทียมิทาง

สิิ�งแวด้ล้อมิระห้ว่างเมิืองและชนบท และทำาให้้น้กภูมิิศาสิตั้ร์ตั้้องทำาความิเข้าใจว่า เราจะใช้มิุมิมิองทางภูมิิศาสิตั้ร์
เพื�อขยายความิเข้าใจความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมินี� โด้ยมิุ่งเน้นการเสิริมิสิร้างพล้งอำานาจให้้ชุมิชน
ท้องถึิ�นมิีสิ่วนร่วมิและแก้ไขปีัญห้าความิไมิ่เท่าเทียมิเห้ล่านี�ได้้อย่างไร

2. มุมมองที่างภููมิศาสตร์ของควัามไม่เที่่าเที่ียมที่างสิ�งแวัดล้อมกับ
นุิเวัศวัิที่ยาการเม้อง
ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิเปี็นผู้ลมิาจากการขาด้ความิเปี็นธิรรมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ (Environmental
justice) เนื�องจากการกระจายภาระและผู้ลปีระโยชน์ทางสิิ�งแวด้ล้อมิ (Distributive justice) ไมิ่เท่าก้น

การตั้ระห้น้กถึึงผูู้้ได้้ร้บปีระโยชน์ทางสิิ�งแวด้ล้อมิ (Justice as recognition) ที�แตั้กตั้่างก้น ความิเสิมิอภาค
ในการมิีสิ่วนร่วมิตั้้ด้สิินใจ (Procedural justice) ไมิ่เท่าก้น และการไมิ่คำานึงถึึงความิสิามิารถึ (Capabilities)

ของมินุษย์ที�จะด้ำารงชีพได้้อย่างมิีคุณค่า ภูมิิศาสิตั้ร์มินุษย์เชิงวิพากษ์ มิีบทบาทสิำาค้ญในการศึกษาปีระเด้็น
ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิเห้ล่านี� ผู้่านความิเชื�อมิร้อยข้ามิระด้้บพื�นที� (Multi-scale) และความิเชื�อมิโยง
ระห้ว่างตั้้วแสิด้ง (Networks of actors) ในการสิร้างปีรากฏิการณ์ ความิเคลื�อนไห้ว และความิพยายามิใน

การปีฏิิรูปีแนวทางแก้ไขปีัญห้าด้้านทร้พยากรธิรรมิชาตั้ิและสิิ�งแวด้ล้อมิในปีัจจุบ้นที�แตั้กตั้่างก้นท้�งในด้้าน
สิ้งคมิ ว้ฒนธิรรมิ และเศรษฐกิจ นอกจากนี� น้กภูมิิศาสิตั้ร์มินุษย์มิีสิ่วนสิำาค้ญอย่างยิ�งในการใช้แนวพินิจ
ด้้านนิเวศวิทยาการเมิือง (Political Ecology) ร่วมิก้บศาสิตั้ร์ด้้านมิานุษยวิทยา การศึกษาการพ้ฒนา

สิ้งคมิวิทยา ร้ฐศาสิตั้ร์ และศาสิตั้ร์อื�น ๆ ที�เกี�ยวข้อง เพื�อวิเคราะห้์สิาเห้ตัุ้ของความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ
(Benjaminsen & Svarstad, 2021)
นิเวศวิทยาการเมิืองศึกษาการผู้ลิตั้สิร้างแบบแผู้นของความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิที�เกิด้ขึ�นในพื�นที�

และบริบทตั้่าง ๆ (Benjaminsen & Svarstad, 2021) แนวพินิจนี�เกิด้ขึ�นบนความิพยายามิฝ่�าทางตั้้นในการ
ศึกษาความิสิ้มิพ้นธิ์ระห้ว่างมินุษย์ก้บสิิ�งแวด้ล้อมิ ซัึ�งทางตั้้นด้้งกล่าวมิาจากการศึกษาในอด้ีตั้ที�ขาด้การ

วิเคราะห้์เรื�องความิไมิ่สิมิดุ้ลของอำานาจ ความิไมิ่เสิมิอภาคในสิ้งคมิ ความิข้ด้แย้งในระบบสิิทธิิและการเข้าถึึง

50 ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย:
หมุดหมายความรู้ ครบรอบ 60 ปี