Page 55 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี

(Bottom-up) ภายใตั้้การเปีลี�ยนแปีลงสิภาพภูมิิอากาศ ด้้วยการปีร้บตั้้วโด้ยมิีชุมิชนเปี็นฐาน (Community-
based Adaptation: CbA) ซัึ�งเปี็น “การมิีสิ่วนร่วมิที�ริเริ�มิโด้ยชุมิชนท้องถึิ�นที�สิ่งเสิริมิให้้ปีัจเจกบุคคลและ

กลุ่มิสิ้งคมิจ้ด้สิรรวิธิีในการตั้่อสิู้ก้บความิเปีราะบางตั้่อการเปีลี�ยนแปีลงสิภาพภูมิิอากาศ การพ้ฒนา และ
ผู้ลกระทบอื�น ๆ ที�เห้มิาะสิมิก้บบริบทของท้องถึิ�นและสิ้มิพ้นธิ์ก้บระด้้บพื�นที�อื�น ๆ ภายใตั้้ห้ล้กธิรรมิาภิบาล”
(Sin-ampol, 2023: 49) โด้ย CbA ควรเปี็นพื�นที�แห้่งการเรียนรู้ความิแตั้กตั้่างว่าแตั้่ละคนตั้อบสินองตั้่อ

การเปีลี�ยนแปีลงสิภาพภูมิิอากาศโด้ยมิีปีฏิิสิ้มิพ้นธิ์ก้บภูมิิท้ศน์และสิิ�งตั้่าง ๆ ที�อยู่รอบตั้้ว อย่างไร ปีฏิิบ้ตั้ิการ
เห้ล่าน้�นนำาไปีสิู่การสิร้างอ้ตั้ล้กษณ์ของกลุ่มิสิ้งคมิย่อย ๆ ภายในชุมิชนเมิืองและชนบทแตั้่ละพื�นที�เพื�ออยู่ร่วมิ
ก้บการเปีลี�ยนแปีลงสิภาพภูมิิอากาศที�แตั้กตั้่างก้นอย่างไร เมิื�อทำาความิเข้าใจความิแตั้กตั้่างเห้ล่านี�ได้้แล้ว

จึงนำาไปีสิู่การแลกเปีลี�ยนองค์ความิรู้และทด้ลองมิาตั้รการที�ใช้ข้บเคลื�อนความิสิามิารถึร่วมิก้นระห้ว่างคน
ในชุมิชน รวมิไปีถึึงนำาสิิ�งที�ได้้จากการทด้ลองไปีกำาห้นด้มิาตั้รการร้บมิือที�เห้มิาะสิมิก้บภาคสิ่วนที�เกี�ยวข้อง
บนพื�นฐานของความิสิล้บซั้บซั้อนของบริบททางสิ้งคมิ เศรษฐกิจ และสิิ�งแวด้ล้อมิในแตั้่ละชุมิชน ทำาให้้เกิด้

แนวทางการปีร้บตั้้วเชิงปีฏิิรูปี (Transformative adaptation) ที�อยู่บนพื�นฐานของความิยืด้ห้ยุ่นและการ
ตั้่อรองอย่างไมิ่สิิ�นสิุด้โด้ยไมิ่แบ่งแยกระห้ว่างเมิืองและชนบท ท้�งนี� ผูู้้มิีสิ่วนได้้สิ่วนเสิียจำาเปี็นจะตั้้องตั้ระห้น้กถึึง

ความิสิ้มิพ้นธิ์เชิงอำานาจที�ไมิ่เท่าเทียมิจากปีัญห้าเชิงโครงสิร้างและสิถึาบ้น ปีัญห้าการแทรกแซังจากภายนอก
ที�จะกีด้ก้นการมิีสิ่วนร่วมิจากปีัจเจกบุคคลและกลุ่มิสิ้งคมิในชุมิชน และความิบกพร่องของการบูรณาการ
องค์ความิรู้เพื�อแก้ไขปีัญห้าสิิ�งแวด้ล้อมิระห้ว่างบุคคล กลุ่มิอ้ตั้ล้กษณ์ย่อย และภาคสิ่วนตั้่าง ๆ ระห้ว่าง

ที�ด้ำาเนินกระบวนการมิีสิ่วนร่วมิก้บชุมิชนให้้ด้ีเสิียก่อน เพื�อไมิ่ให้้การปีร้บตั้้วโด้ยมิีชุมิชนเปี็นฐานกลายเปี็น
ภาวะทรราชเสิียงข้างมิาก แทนที�จะเปี็นการมิีสิ่วนร่วมิอย่างมิีความิห้มิายสิำาห้ร้บทุกกลุ่มิในสิ้งคมิ (Sin-ampol,

2023)
ผูู้้เขียนไมิ่สิามิารถึชี�ช้ด้ได้้ว่าการมิีสิ่วนร่วมิของชุมิชนท้องถึิ�นจะเปี็นสิูตั้รสิำาเร็จในการลด้ความิไมิ่เท่าเทียมิ
ทางสิิ�งแวด้ล้อมิ ห้รือช่วยทำาให้้แก้ไขปีัญห้าความิไมิ่เปี็นธิรรมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิได้้มิากน้อยเพียงใด้ เพราะ

การมิีสิ่วนร่วมิจำาเปี็นตั้้องอาศ้ยความิร่วมิมิือของภาคสิ่วนและตั้้วแสิด้งระด้้บตั้่าง ๆ ที�เกี�ยวข้องก้บปีัญห้า
ทางสิิ�งแวด้ล้อมิในบริบทของพื�นที�และเวลาที�สินใจ ในขณะเด้ียวก้นก็จำาเปี็นตั้้องมิีการปีฏิิรูปีโครงสิร้างอำานาจ
ในการสิร้างความิเปี็นธิรรมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิให้้เกิด้การกระจายสิู่ทุกภาคสิ่วน โด้ยเฉพาะอย่างยิ�งชุมิชนที�ใช้ชีวิตั้

ปีระจำาว้นและได้้ร้บผู้ลกระทบอยู่ในภูมิิท้ศน์ของพวกเขา การให้้พื�นที�แก่บุคคล กลุ่มิอ้ตั้ล้กษณ์ย่อย และภาคสิ่วน
ตั้่าง ๆ ระห้ว่างที�ด้ำาเนินกระบวนการมิีสิ่วนร่วมิก้บชุมิชนจึงเปี็นบ้นได้ข้�นแรกที�สิำาค้ญที�สิุด้

5. สรุป็

บทความินี�สิะท้อนข้อถึกเถึียงเชิงทฤษฎีีปีระกอบก้บตั้้วอย่างในเชิงปีระจ้กษ์อีกเล็กน้อยที�แสิด้งถึึงความิ
ไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิระห้ว่างเมิืองและชนบทในบริบทภาคเห้นือของไทย น้กภูมิิศาสิตั้ร์สิามิารถึมิีบทบาท
ที�สิำาค้ญร่วมิก้บน้กวิชาการสิาขาอื�น ๆ ได้้ในทุกกระบวนการของการวิเคราะห้์ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ

การมีส่วนร่วมของชุมชนท้องถิ่น 55
เพื่อลดความไม่เท่าเทียมทางสิ่งแวดล้อมระหว่างเมืองและชนบท