Page 52 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี

สิิ�งแวด้ล้อมิผู้่านโครงสิร้างแนวด้ิ�ง (Linear chain) ตั้้�งแตั้่ระด้้บโลก ภูมิิภาค ปีระเทศ ไปีจนถึึงท้องถึิ�น ห้รือ
การวิเคราะห้์ภาคสิ่วนและตั้้วแสิด้งตั้่าง ๆ ท้�งที�เปี็นมินุษย์และไมิ่ใช่มินุษย์ที�เชื�อมิโยงเปี็นเครือข่าย (Networks

of actors) มิากกว่าจะเปี็นคู่ตั้รงข้ามิ เพราะภาคสิ่วนและตั้้วแสิด้งตั้่าง ๆ มิีบทบาทในการกำาก้บการใช้
การกระจาย และการอนุร้กษ์ทร้พยากรและสิิ�งแวด้ล้อมิในโลก สิ่วนมิิตั้ิเชิงเวลา สิามิารถึรวบรวมิได้้จากข้อมิูล
ทางสิิ�งแวด้ล้อมิกายภาพในรูปีแบบปีริมิาณ รวมิไปีถึึงปีระว้ตั้ิศาสิตั้ร์และพ้ฒนาการของการช่วงชิง ตั้่อรอง

และข้ด้แย้งทางด้้านสิิ�งแวด้ล้อมิในสิ้งคมิตั้่าง ๆ (Benjaminsen & Svarstad, 2021; กนกวรรณ มิะโนรมิย์,
2565)
แมิ้ว่าเปี้าห้มิายใจกลางของการพ้ฒนาคือความิเท่าเทียมิก็ตั้ามิ แตั้่สิิ�งที�พบคือความิไมิ่เท่าเทียมิ

ทางสิิ�งแวด้ล้อมิในแง่ของการเปีิด้ร้บและเข้าถึึงผู้ลกระทบทางสิิ�งแวด้ล้อมิที�เกิด้ขึ�น การร้บผู้ลกระทบ
จากนโยบาย และโอกาสิในการร่วมิกำาห้นด้นโยบาย (Linh et al., 2022) เพราะฉะน้�น เปี้าห้มิายสิำาค้ญ
ในการขจ้ด้ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิจึงมิุ่งเน้นไปีที�การร่วมิสิร้างความิย้�งยืนอย่างเปี็นธิรรมิ

(Just sustainability) ด้้วยการปีฏิิรูปีอำานาจและโครงสิร้างเพื�อตั้้านทานอำานาจของร้ฐและท้าทาย
ความิไมิ่เท่าเทียมิในระบอบทุนนิยมิและการพ้ฒนา (Benjaminsen & Svarstad, 2021) เพราะที�ผู้่านมิา

การพ้ฒนากลายเปี็นความิเสิี�ยงที�สิร้างความิเห้ลื�อมิลำ�าทางเศรษฐกิจและสิ้งคมิ ใช้ทร้พยากรเกินจำาเปี็น
ทำาลายสิิ�งแวด้ล้อมิจนยากจะห้วนคืนกล้บสิู่สิภาพเด้ิมิ และกระทบตั้่อกลุ่มิคนที�เปีราะบาง ไมิ่ว่าจะเปี็น
ชนกลุ่มิน้อย คนยากจน ผูู้้ห้ญิง เด้็ก ผูู้้ย้ายถึิ�น กลุ่มิผูู้้ด้้อยโอกาสิทางชนช้�นและเชื�อชาตั้ิ ฯลฯ ด้้วยความิ

แตั้กตั้่างก้น (Linh et al., 2022)

3. ที่ำาไมชีนุบที่จัึงเป็็นุพ้�นุที่ี�รองรับผลกระที่บจัากควัามไม่เที่่าเที่ียมที่างสิ�งแวัดล้อม?

เมิืองและชนบทไมิ่สิามิารถึแยกขาด้จากก้นได้้และไมิ่ใช่คู่ตั้รงข้ามิก้นในกระแสิการพ้ฒนาและการอนุร้กษ์
สิิ�งแวด้ล้อมิ โด้ยปีกตั้ิแล้ว เมิืองและชนบทแลกเปีลี�ยนและข้บเคลื�อนการพ้ฒนาซัึ�งก้นและก้นผู้่านการพึ�งพา
ระบบนิเวศ การผู้ลิตั้และบริโภค การย้ายถึิ�น ความิสิ้มิพ้นธิ์ของสิมิาชิกในครอบคร้วและสิ้งคมิ (Pellow,

2016) ด้้งน้�น ห้ากตั้้องการสิ่งเสิริมิความิเท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ การเสิียสิละผู้ลปีระโยชน์ของคนกลุ่มิ
น้อยเพื�อปีระโยชน์สิ่วนรวมิจึงไมิ่ควรเกิด้ขึ�น (Ashwood & MacTavish, 2016) อย่างไรก็ด้ี เมิืองและชนบท

กลายเปี็นคู่ตั้รงข้ามิของการพ้ฒนาและการอนุร้กษ์ โด้ยที�ภาวะคู่ตั้รงข้ามิผู้ล้กให้้ชนบทกลายเปี็นพื�นที�รองร้บ
ผู้ลกระทบจากความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ ในระด้้บโครงสิร้าง การพ้ฒนาสิู่ภาวะความิท้นสิมิ้ยจาก
การขยายตั้้วของเมิืองและอุตั้สิาห้กรรมิด้้วยการใช้องค์ความิรู้ทางวิทยาศาสิตั้ร์และเทคโนโลยี รวมิไปีถึึงการ

ขูด้รีด้ผู้่านอำานาจทางการเมิืองและเศรษฐกิจ และการกำาห้นด้นโยบายสิิ�งแวด้ล้อมิโด้ยร้ฐ เปี็นปีัจจ้ยที�นำาไปีสิู่
การสิร้างวาทกรรมิว่าชนบทจะตั้้องปี้อนทร้พยากร อาห้าร และพล้งงานเข้าสิู่เมิือง เพื�อสิะสิมิความิเจริญ
รุ่งเรืองในกระแสิการพ้ฒนา (Ashwood & MacTavish, 2016; Kelly-Reif & Wing, 2016) ปีรากฏิการณ์

52 ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย:
หมุดหมายความรู้ ครบรอบ 60 ปี