Page 54 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี

Ecosystem Services: PES) ในอำาเภอแมิ่แตั้ง จ้งห้ว้ด้เชียงให้มิ่ พบว่า วิธิีการแก้ไขปีัญห้าที�มิาจากห้น่วยงาน
ภาคร้ฐภายนอกชุมิชนนำาไปีสิู่การใช้อำานาจเพื�อจ้ด้การนำ�าและปี�าไมิ้ด้้วยระบบตั้ลาด้ การปีลูกปี�า ทำาฝ่ายชะลอนำ�า

และการกำาห้นด้เขตั้ครอบครองอย่างเด้็ด้ขาด้ตั้ามิแบบอย่างของพื�นที�อื�น ๆ ซัึ�งข้ด้ก้บวิถึีด้้�งเด้ิมิของชุมิชนที�
มิุ่งเน้นการอยู่ร่วมิก้บปี�าด้้วยการผู้สิมิผู้สิานระห้ว่างภูมิิปีัญญาท้องถึิ�นในพื�นที�อนุร้กษ์ ความิข้ด้แย้งนี�สิ่งผู้ล
กระทบตั้่อความิไมิ่ไว้เนื�อเชื�อใจก้นในชุมิชน ความิไมิ่เท่าเทียมิก้นของการตั้่อรองผู้ลปีระโยชน์ที�ชาวบ้าน

แตั้่ละกลุ่มิควรได้้ร้บ และปีัญห้าการเข้าถึึงทร้พยากรที�ได้้จากปี�าไมิ้และสิิทธิิในการใช้ปีระโยชน์ที�ด้ินเพื�อ
การเกษตั้รลด้ลง (ระพีพรรณ เมิายศ, 2560) ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิที�เกิด้ขึ�นใน 3 กรณีนี� สิะท้อน
การช่วงชิงอำานาจและสิิทธิิในทร้พยากรของร้ฐและกลุ่มิทุนไปีจากชนบท กระทบตั้่อวิถึีชีวิตั้และความิย้�งยืน

ทางสิิ�งแวด้ล้อมิที�เห้มิาะสิมิก้บบริบททางพื�นที�และสิ้งคมิในแตั้่ละชุมิชนอย่างช้ด้เจน

4. การมีส่วันุร่วัมของชีุมชีนุที่้องถิ�นุ: บที่สรุป็ในุการลดควัามไม่เที่่าเที่ียม
ที่างสิ�งแวัดล้อม ?
เมิื�อปีัญห้าความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิเกิด้ขึ�นในทุกระด้้บของสิ้งคมิ การมิีสิ่วนร่วมิจากทุกระด้้บ

และทุกภาคสิ่วนของสิ้งคมิจึงมิีความิสิำาค้ญ เพราะการมิีสิ่วนร่วมิในระด้้บสิาธิารณะ (Public participation)
มิีเปี้าห้มิายสิำาค้ญเพื�อสิร้างความิร่วมิมิือระห้ว่างตั้้วแสิด้งในระด้้บตั้่าง ๆ ในการกำาห้นด้นโยบายสิิ�งแวด้ล้อมิ
จากความิตั้้องการและการตั้้ด้สิินใจของแตั้่ละคน ตั้ามิห้ล้กปีระชาธิิปีไตั้ยและธิรรมิาภิบาลแบบมิีสิ่วนร่วมิ

มิากกว่าสิิทธิิเลือกตั้้�งอย่างเด้ียว (Newig & Fritsch, 2009; Ashwood & MacTavish, 2016) เพื�อ
สิ่งเสิริมิสิิทธิิมินุษยชนในการลด้ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิบนพื�นฐานของความิแตั้กตั้่างเชิงภูมิิศาสิตั้ร์

เชื�อชาตั้ิ ชาตั้ิพ้นธิุ์ เพศ เศรษฐกิจ ฯลฯ (Ashwood & MacTavish, 2016) แตั้่ปีัญห้าที�มิ้กจะพบในกระบวนการ
มิีสิ่วนร่วมิที�ผู้่านมิา คือ การสิร้างความิเปี็นธิรรมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิในกรอบกฎีห้มิายและนโยบายของร้ฐเท่าน้�น
โด้ยไมิ่คำานึงถึึงผู้ลล้พธิ์ในทางปีฏิิบ้ตั้ิที�จะช่วยยกระด้้บคุณภาพชีวิตั้ของมินุษย์และสิิ�งแวด้ล้อมิอย่างแท้จริง

สิิ�งที�ควรให้้ความิสิำาค้ญในกระบวนการมิีสิ่วนร่วมิจึงเปี็นการรื�อสิร้างระบอบธิรรมิาภิบาลเสิียให้มิ่ด้้วยการ
ก้าวข้ามิการกำาก้บระบอบธิรรมิาภิบาลโด้ยตั้รงจากร้ฐ เปีลี�ยนเปี็นการสิร้างความิร่วมิมิือระห้ว่างภาคสิ่วน
ในระด้้บตั้่าง ๆ คำานึงถึึงบริบทของกลุ่มิที�เปีราะบาง/ชายขอบและการด้ำารงอยู่ของสิิ�งที�ไมิ่ใช่มินุษย์ในสิิ�งแวด้ล้อมิ

และระบบนิเวศที�มิีสิ่วนเปี็นผูู้้ถึูกกระทำา เปี็นตั้้วการก่อปีัญห้า และเปี็นตั้้วแสิด้งที�มิีบทบาทในการแก้ไขปีัญห้า
ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ (Pellow, 2016)
ในขณะเด้ียวก้น การเปีลี�ยนแปีลงสิภาพภูมิิอากาศกลายเปี็นตั้้วเร่งที�สิำาค้ญที�ทำาให้้ตั้้องมิีแนวทาง

การปีร้บตั้้วตั้่อวิกฤตั้สิิ�งแวด้ล้อมิที�จะสิ่งผู้ลกระทบตั้่อชุมิชนทุกพื�นที�ด้้วยบริบทที�แตั้กตั้่างก้น ในการนี�
ชุมิชนท้องถึิ�นกลายเปี็นองคาพยพที�สิำาค้ญในการข้บเคลื�อนความิเปี็นธิรรมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิจากล่างขึ�นบน

54 ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย:
หมุดหมายความรู้ ครบรอบ 60 ปี