Page 51 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี
P. 51
ทร้พยากร (ชูศ้กด้ิ� วิทยาภ้ค, 2561) ปีระเด้็นเห้ล่านี�ทำาให้้นิเวศวิทยาการเมิืองมิุ่งความิสินใจไปีย้งการวิพากษ์
ปีัญห้าความิเสิื�อมิโทรมิของสิิ�งแวด้ล้อมิที�มิาจากการใช้ตั้อบสินองความิตั้้องการ การกระจายทร้พยากร
เพื�อสินองตั้่อการผู้ลิตั้ในระบอบทุนนิยมิ และการอนุร้กษ์ทร้พยากรภายใตั้้ห้ล้กธิรรมิาภิบาลทางสิิ�งแวด้ล้อมิ
(Benjaminsen & Svarstad, 2021) ในขณะที�การใช้ การกระจาย และการอนุร้กษ์ในพื�นที�ตั้่าง ๆ ของโลก
อยู่ภายใตั้้การกำาก้บ ควบคุมิ และแปีรสิภาพเชิงโครงสิร้างด้้วยการสิะสิมิทุนเพื�อสิร้างผู้ลกำาไรและวาทกรรมิ
จากร้ฐในระบอบเสิรีนิยมิให้มิ่ สิภาวะด้้งกล่าวสิ่งผู้ลกระทบตั้่อธิรรมิชาตั้ิ (Castree, 2008) และการด้ำารงชีพ
ของกลุ่มิคนที�มิีความิเปีราะบางด้้านรายได้้ มิีความิยากจน ถึูกกีด้ก้นทางเพศภาวะและชาตั้ิพ้นธิุ์ ห้รือกลุ่มิคน
ที�มิีสิถึานะทางสิ้งคมิด้้อยกว่า เปี็นตั้้น (กนกวรรณ มิะโนรมิย์, 2565) ซัึ�งทำาให้้การวิเคราะห้์ปีรากฏิการณ์
ทางสิิ�งแวด้ล้อมิมิีความิสิล้บซั้บซั้อนกว่าเด้ิมิ (ชูศ้กด้ิ� วิทยาภ้ค, 2561)
สิิ�งที�เปี็นแกนกลางของแนวพินิจด้้านนิเวศวิทยาการเมิืองที�ใช้วิเคราะห้์ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ
จึงเปี็นความิสิ้มิพ้นธิ์เชิงอำานาจ (Power relations) ภายใตั้้เงื�อนไขเชิงสิถึาบ้น การผู้ลิตั้วาทกรรมิ และ
การสิะสิมิทุนผู้่านระบอบโลกาภิว้ตั้น์ ที�มิีการเชื�อมิร้อย ข้ด้แย้ง ห้รือตั้่อรองก้นอยู่ตั้ลอด้เวลาระห้ว่างตั้้วแสิด้ง
ในระด้้บและภาคสิ่วนตั้่าง ๆ ในบริบทนี� อำานาจมิีความิครอบคลุมิตั้้�งแตั้่การครอบครอง ควบคุมิ และสิิทธิิในการ
ใช้ทร้พยากร อำานาจทางการเมิืองและงบปีระมิาณของภาคร้ฐ อำานาจของน้กการเมิือง วาทกรรมิ องค์ความิรู้
การบีบบ้งค้บและการใช้ความิรุนแรง การตั้่อรอง/ตั้่อตั้้านจากกลุ่มิคนที�อ่อนแอ และอำานาจที�ไมิ่เท่าเทียมิก้น
เช่น เพศ ชาตั้ิพ้นธิุ์ ฯลฯ (Benjaminsen & Svarstad, 2021) ในบริบทของปีระเทศโลกที�สิามิ ปีระเด้็น
สิิ�งแวด้ล้อมิกลายเปี็นเรื�องทางการเมิืองเพราะ 1) ร้ฐและทุนสิถึาปีนาระบบชนช้�นเพื�อครอบงำาและช่วงชิง
ทร้พยากรเพื�อการพ้ฒนา จนละเลยความิตั้้องการของท้องถึิ�นและขีด้จำาก้ด้ของสิิ�งแวด้ล้อมิ 2) เกิด้ความิ
ข้ด้แย้งระห้ว่างชนช้�นที�มิีอำานาจก้บท้องถึิ�นในการช่วงชิงและตั้่อรองการเข้าถึึงทร้พยากร และ 3) เกิด้การ
เคลื�อนไห้วทางสิิ�งแวด้ล้อมิของกลุ่มิคนจน เกษตั้รกร และกลุ่มิชาตั้ิพ้นธิุ์ ผูู้้ได้้ร้บผู้ลกระทบทางลบจากนโยบาย
การเมิืองเรื�องทร้พยากรธิรรมิชาตั้ิและสิิ�งแวด้ล้อมิ (กนกวรรณ มิะโนรมิย์, 2565) นอกจากการใช้อำานาจ
และร้ฐและทุนในแง่การขูด้รีด้และช่วงชิงแล้ว ร้ฐและกลุ่มิทุนย้งอนุญาตั้ให้้มิีการแก้ซั่อมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิ
(Environmental fix) เพื�อบด้บ้งการกระทำาที�สิร้างผู้ลกระทบเชิงลบทางสิิ�งแวด้ล้อมิ และด้ำารงไว้ซัึ�งการสิะสิมิ
ทุนด้้วยการเอาร้ด้เอาเปีรียบธิรรมิชาตั้ิ ไมิ่ว่าจะเปี็นการกล่าวอ้างถึึงความิจำาเปี็นในการพ้ฒนา การใช้กลไก
ตั้ลาด้เพื�ออนุร้กษ์สิิ�งแวด้ล้อมิและระบบนิเวศ ห้รือแมิ้กระท้�งการเคลื�อนไห้วขนาบข้าง (flanking mechanisms)
จากภาคปีระชาสิ้งคมิ องค์กรพ้ฒนาเอกชน (NGOs) และชุมิชน เพื�อสิร้างความิร้บผู้ิด้ชอบตั้่อสิิ�งแวด้ล้อมิ
ในระด้้บบุคคลและสิร้างความิร่วมิมิือระห้ว่างก้นด้้วย (Castree, 2008)
อีกสิิ�งห้นึ�งที�ขาด้ไมิ่ได้้ในการวิเคราะห้์ความิไมิ่เท่าเทียมิทางสิิ�งแวด้ล้อมิจากแนวพินิจด้้านนิเวศวิทยา
การเมิือง คือ มิิตั้ิเชิงพื�นที�และเวลา ซัึ�งเปี็นองค์ปีระกอบแกนกลางในการศึกษาภูมิิศาสิตั้ร์ ในปีัจจุบ้นความิ
เชื�อมิโยงทางภูมิิศาสิตั้ร์มิีล้กษณะข้ามิระด้้บพื�นที� ท้�งในรูปีแบบของการวิเคราะห้์ปีฏิิสิ้มิพ้นธิ์ของอำานาจ ในด้้าน
การมีส่วนร่วมของชุมชนท้องถิ่น 51
เพื่อลดความไม่เท่าเทียมทางสิ่งแวดล้อมระหว่างเมืองและชนบท
