Page 69 - ถักร้อยความรู้ภูมิศาสตร์อันหลากหลาย : หมุดหมายความรู้ครบรอบ 60 ปี
P. 69
ทางกายภาพและเศรษฐกิจที�ซั้บซั้อนบนสิ้งคมิที�ห้ลากห้ลาย ความิรู้ทางภูมิิศาสิตั้ร์ช่วยให้้เข้าใจ
ปีรากฏิการณ์และความิสิ้มิพ้นธิ์ด้้งกล่าวและย้งช่วยสิน้บสินุนการตั้้ด้สิินใจในการวางแผู้นพ้ฒนาเมิือง
ที�จะชี�นำาและควบคุมิการใช้ปีระโยชน์ที�ด้ินให้้ตั้อบสินองตั้่อความิตั้้องการของมินุษย์ห้รือนโยบายของ
ภาคร้ฐ รวมิถึึงให้้มิีความิเห้มิาะสิมิก้บบริบทของพื�นที�และวิถึีชีวิตั้ด้้วย ด้้วยความิตั้ระห้น้กในผู้ลของ
การเตั้ิบโตั้ของเมิืองอย่างรวด้เร็วที�มิีตั้่อการเปีลี�ยนแปีลงทางกายภาพ สิ้งคมิ เศรษฐกิจ และสิิ�งแวด้ล้อมิ
พระบาทสิมิเด้็จพระบรมิชนกาธิิเบศร มิห้าภูมิิพลอดุ้ลยเด้ชมิห้าราช บรมินาถึบพิตั้ร ร้ชกาลที� 9
จึงได้้พระราชทานแนวทางการพ้ฒนาที�ตั้้องคำานึงถึึงล้กษณะของ “ภูมิิสิ้งคมิ” ของพื�นที�เปี็นสิำาค้ญว่า
ความิเข้าใจในภูมิิศาสิตั้ร์ของพื�นที�เปี็นความิจำาเปี็นพื�นฐานตั้่อการด้ำาเนินชีวิตั้ที�สิามิารถึสิร้าง
ความิสิมิดุ้ลระห้ว่างมินุษย์และสิภาพแวด้ล้อมิ เช่นเด้ียวก้บ Holford (1952) กล่าวว่าทิศทางการพ้ฒนา
เมิืองจำาเปี็นตั้้องใช้ความิเปี็นศาสิตั้ร์และศิลปี์ของภูมิิศาสิตั้ร์ เช่น การห้าพื�นที�ที�เห้มิาะสิมิในการพ้ฒนา
จากปีัจจ้ยทางกายภาพและสิิ�งแวด้ล้อมิด้้วยเครื�องมิือสิารสินเทศทางภูมิิศาสิตั้ร์ การแสิด้งผู้ลพื�นที�
พ้ฒนาเปี็นแผู้นที�เพื�อให้้เกิด้ความิเข้าใจร่วมิก้น การมิีระบบข้อมิูลเมิืองที�ใช้สิน้บสินุนการพ้ฒนาเมิือง
และโครข่ายการคมินาคมิ รวมิถึึงการศึกษาการร้บรู้ห้รือสิ้ญชาณของมินุษย์ตั้่อสิิ�งแวด้ล้อมิเพื�อให้้
การพ้ฒนาตั้อบสินองตั้่อความิตั้้องการของผูู้้อาศ้ยในพื�นที�ได้้ครอบคลุมิทุกกลุ่มิ
ในบทความินี�จึงตั้้องการสิะท้อนให้้เห้็นถึึงความิสิำาค้ญของภูมิิศาสิตั้ร์ก้บการพ้ฒนาเมิือง โด้ย
มิีเนื�อห้า 4 สิ่วน คือ แนวคิด้ภูมิิศาสิตั้ร์ที�มิีความิเชื�อมิโยงก้บการศึกษาเมิือง ความิสิำาค้ญของภูมิิศาสิตั้ร์
ตั้่อการพ้ฒนาเมิืองในมิิตั้ิทางกายภาพ สิ้งคมิ และสิิ�งแวด้ล้อมิ การพ้ฒนาตั้ามิแนวพระราชด้ำาริ
และสิ่วนสิุด้ท้ายเปี็นความิท้าทายและโอกาสิของการพ้ฒนาเมิือง
2. แนุวัคิดที่างภููมิศาสตร์กับการศึกษาเม้อง
แนวคิด้เริ�มิแรกของภูมิิศาสิตั้ร์ในการศึกษาเรื�องเมิืองมิุ่งไปีที�ความิสิ้มิพ้นธิ์ระห้ว่างมินุษย์ก้บ
สิิ�งแวด้ล้อมิด้้วยการใช้การพรรณนาเชิงภูมิิภาค (Regionalism) โด้ยสิ้งเกตั้และสิรุปีล้กษณะ
ทางธิรรมิชาตั้ิและสิภาพแวด้ล้อมิที�มิีผู้ลตั้่อการพ้ฒนาเมิือง ตั้่อมิาได้้ให้้ความิสิำาค้ญก้บการศึกษา
และวิเคราะห้์โครงสิร้างและพ้ฒนาการของเมิือง ท้�งเรื�องที�อยู่อาศ้ย การค้า อุตั้สิาห้กรรมิ และการจราจร
ในเมิือง โด้ยนำาเสินอโครงสิร้างเมิืองในรูปีแบบจำาลองเชิงพื�นที� ได้้แก่ แบบจำาลองวงแห้วน แบบจำาลอง
รูปีเสิี�ยว แบบจำาลองห้ลายศูนย์กลาง เปี็นตั้้น รวมิถึึงศึกษาขอบเขตั้อิทธิิพลการค้าของเมิืองและลำาด้้บ
ศ้กด้ิ�ของเมิือง เช่น แบบจำาลองย่านกลาง แบบจำาลอง Rank-size rule เปี็นตั้้น ซัึ�งมิีการใช้วิธิีวิเคราะห้์
เชิงปีริมิาณก้บข้อมิูลตั้่าง ๆ อาทิเช่น ข้อมิูลปีระชากร เศรษฐกิจ และสิ้งคมิ เพื�อแสิด้งห้ล้กฐาน
เชิงปีระจ้กษ์และห้าข้อสิรุปีเปี็นกฎีห้รือทฤษฎีีห้ล้ก ซัึ�งกล่าวได้้ว่าการพ้ฒนาเมิืองช่วงนี�เปี็นแนวคิด้แบบ
ปีฏิิฐานนิยมิ (Postivism) แตั้่เนื�องจากการอธิิบายเมิืองเชิงโครงสิร้างไมิ่ได้้สิะท้อนถึึงคนและสิ้งคมิ
ภูมิศาสตร์กับความสำาคัญ 69
ต่อการพัฒนาเมือง
