Page 7 - ข่าวเนติบัณฑิตยสภา เดือนสิงหาคม ๒๕๖๘ ปีที่ ๓๘ ฉบับที่ ๔๓๓

นอกจ้ากนี� นัายนัเรศ วังษ์สุนัที่ร ได้้เข่ียนหม�ยเหตุุ เรียกร้องค่าเสียหายจ้ากลู้กหนี�ได้้ ติาม่ประม่วล้กฎหม่าย
ที่้�ยคำำ�พิิพิ�กษ�ศ�ลฎีีก�ที่ี� ๙๒๔๑/๒๕๓๙ ซึ่่�งอ้างถ่ง แพ่งแล้ะพาณิชย์ ม่าติรา 217 แล้ะม่าติรา 21๘ วรรคแรก
ไว้ข่้างติ้นแล้้ว ด้ังนี� “การชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัย กรณีเป็นสัญญาติ่างติอบัแทน คู่สัญญาติ่างจ้ะติ้อง
หม่ายความ่ว่า การชำาระหนี�ไม่่อาจ้เกิด้ข่่�นได้้หรือเป็นไป ชำาระหนี�ติอบัแทนซึ่่�งกันแล้ะกันติ้องพิจ้ารณาว่าการชำาระหนี�
ไม่่ได้้ หรืออีกนัยหน่�งไม่่อาจ้ชำาระหนี�ให้สำาเร็จ้ติาม่วัติถุ กล้ายเป็นพ้นวิสัยเพราะฝ้่ายใด้ฝ้่ายหน่�งติ้องรับัผ่ิด้
แห่งหนี�นั�นเอง การชำาระหนี�ที�เป็นไปไม่่ได้้นี�ติ้องม่ีล้ักษณะ หากเป็นกรณีที�ไม่่ม่ีฝ้่ายใด้ติ้องรับัผ่ิด้แล้้ว ฝ้่ายที�ชำาระหนี�
เป็นการถาวรม่ิใช่ชั�วคราวแล้ะเป็นไปไม่่ได้้โด้ยแท้จ้ริง ไม่่ได้้เพราะกล้ายเป็นพ้นวิสัยนอกจ้ากไม่่ติ้องชำาระหนี�
การชำาระหนี�ที�เป็นไปไม่่ได้้นี�อาจ้เป็นไปไม่่ได้้โด้ยสิ�นเชิง แล้้วยังไม่่ติ้องรับัผ่ิด้เพราะการไม่่ชำาระหนี�อีกด้้วย แติ่ใน
หรืออาจ้เป็นการชำาระหนี�ไม่่ได้้ในส่วนใหญ่หรือส่วนที� ข่ณะเด้ียวกันก็หาม่ีสิทธิจ้ะข่อรับัชำาระหนี�ติอบัแทนจ้าก
เป็นสาระสำาคัญ พฤติิการณ์ซึ่่�งทำาให้การชำาระหนี�เป็นอัน อีกฝ้่ายหน่�งไม่่ติาม่ที�บััญญัติิไว้ในประม่วล้กฎหม่ายแพ่ง
พ้นวิสัยอาจ้เป็นเพราะติัวทรัพย์ซึ่่�งเป็นวัติถุแห่งหนี� แล้ะพาณิชย์ ม่าติรา 372 วรรคแรก หากฝ้่ายใด้ฝ้่ายหน่�ง
สูญหายหรือถูกทำาล้ายไปทั�งหม่ด้หรือในส่วนสำาคัญ หรือ ชำาระหนี�ไปฝ้่ายเด้ียวก่อนแล้้ว อีกฝ้่ายชำาระหนี�ติอบัแทน
ทรัพย์นั�นได้้โอนไปยังผู่้อื�นโด้ยชอบัด้้วยกฎหม่ายแล้้ว หรือ ไม่่ได้้เพราะกล้ายเป็นพ้นวิสัยโด้ยไม่่ม่ีฝ้่ายใด้ติ้องรับัผ่ิด้
กรณีสัญญาที�ม่ีล้ักษณะที�ลู้กหนี�จ้ะติ้องปฏิิบััติิการชำาระหนี� เช่นนี�ฝ้่ายที�ชำาระหนี�ไปแล้้วม่ีสิทธิเรียกคืนได้้ แติ่หากเป็น
เอง เช่น สัญญาว่าจ้้าง ถ้าลู้กหนี�ไม่่อยู่ในฐานะจ้ะชำาระหนี� ค่าใช้จ้่ายเติรียม่การไปก่อนโด้ยหวังว่าจ้ะได้้รับัชำาระหนี�
ได้้เพราะติายหรือร่างกายพิการ เหล้่านี�ล้้วนแติ่เป็น ก็หาม่ีสิทธิได้้รับัการชด้ใช้แติ่อย่างใด้ไม่่ กรณีฝ้่ายใด้
พฤติิการณ์ที�ทำาให้การชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัยทั�งนั�น ฝ้่ายหน่�งติ้องรับัผ่ิด้ ถ้าเป็นเจ้้าหนี� ลู้กหนี�ย่อม่หลุ้ด้พ้นจ้าก
พฤติิการณ์ซึ่่�งทำาให้การชำาระหนี�เป็นอันพ้นวิสัยอาจ้ การชำาระหนี�แล้ะยังคงม่ีสิทธิได้้รับัชำาระหนี�ติอบัแทนติาม่
เกิด้ข่่�นติั�งแติ่แรกหรืออาจ้เป็นการพ้นวิสัยภายหล้ังที� ประม่วล้กฎหม่ายแพ่งแล้ะพาณิชย์ ม่าติรา 372 วรรคสอง
เกิด้หนี�ข่่�นแล้้ว ในกรื่ณ์ีที่ี�ก�รื่ชำำ�รื่ะหนี�กล�ยเป็็นพิ้นวิิสััย หรือหากลู้กหนี�ม่ีความ่ผ่ิด้ ลู้กหนี�ติ้องรับัผ่ิด้ในการชำาระหนี�
แตุ่แรื่กเรื่ิ�มก็เป็็นเรื่่�องนิตุิกรื่รื่มที่ี�มีวิัตุถุป็รื่ะสังคำ์เป็็นก�รื่ ไม่่ได้้ แล้ะเรียกค่าเสียหายได้้ ติาม่ประม่วล้กฎหม่ายแพ่ง
พิ้นวิิสััย สััญญ�ตุกเป็็นโมฆะ ตุ�มป็รื่ะมวิลกฎีหม�ยแพิ่ง แล้ะพาณิชย์ ม่าติรา 3๘๙ แล้ะม่าติรา 3๙1 ...”
และพิ�ณ์ิชำย์ ม�ตุรื่� ๑๕๐ แตุ่ก�รื่ชำำ�รื่ะหนี�กล�ยเป็็นพิ้น 4. จ้ากแนวคำาพิพากษาศาล้ฎีกาข่้างติ้นจ้ะเห็น
วิิสััยภ�ยหลัง จำะมีผิลที่ำ�ให้ลูกหนี�หลุดพิ้นจำ�กก�รื่ชำำ�รื่ะ ได้้ว่า การชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัย ติ้องเป็นการชำาระหนี�
หนี� แติ่ลู้กหนี�จ้ะหลุ้ด้พ้นจ้ากความ่รับัผ่ิด้ในความ่เสียหาย ที�ไม่่อาจ้เกิด้ข่่�นได้้หรือเป็นไปไม่่ได้้ แล้ะการชำาระหนี�ที�
อันเกิด้จ้ากการชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัยหรือไม่่ ติ้อง เป็นไปไม่่ได้้นี�ติ้องม่ีล้ักษณะเป็นการถาวรม่ิใช่ชั�วคราวแล้ะ
พิจ้ารณาว่าพฤติิการณ์ที�ทำาให้การชำาระหนี�กล้ายเป็น เป็นไปไม่่ได้้โด้ยแน่แท้ หากการชำาระหนี�ยังคงสาม่ารถทำาได้้
พ้นวิสัยเกิด้ข่่�นเพราะความ่ผ่ิด้ข่องลู้กหนี�หรือไม่่ ถ้าการ เพียงแติ่ทำาให้ลู้กหนี�ม่ีภาระค่าใช้จ้่ายที�สูงข่่�น ยังไม่่ถือว่า
ชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัยเพราะพฤติิการณ์ที�ลู้กหนี�ไม่่ การชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัย เช่น คำาพิพากษาศาล้ฎีกา
ติ้องรับัผ่ิด้ ลู้กหนี�ก็หลุ้ด้พ้นจ้ากการชำาระหนี�นั�นติาม่ ที� 2๘2๙/2522 การที�วัสดุ้ก่อสร้างม่ีราคาสูงข่่�น ไม่่เป็น
ประม่วล้กฎหม่ายแพ่งแล้ะพาณิชย์ ม่าติรา 21๙ ซึ่่�งเจ้้าหนี� เหติุให้การชำาระหนี�ข่องโจ้ทก์ที�จ้ะติ้องก่อสร้างให้แล้้วเสร็จ้
นอกจ้ากจ้ะไม่่ได้้รับัชำาระหนี�แล้้วก็ไม่่อาจ้เรียกร้อง ภายในระยะเวล้าที�กำาหนด้ไว้ในสัญญาเป็นพ้นวิสัย โจ้ทก์
ค่าเสียหายใด้ ๆ จ้ากลู้กหนี�อีกด้้วย เว้นแติ่จ้ะได้้ม่ีข่้อติกล้ง จ้ะอ้างเรื�องวัสดุ้ก่อสร้างที�ม่ีราคาสูงข่่�นม่าเป็นเหติุให้
กันให้ลู้กหนี�รับัผ่ิด้ซึ่่�งเป็นเรื�องที�ติกล้งกันได้้ เช่น ผู่้เช่าซึ่ื�อ หลุ้ด้พ้นจ้ากความ่รับัผ่ิด้ติาม่สัญญาไม่่ได้้
อาจ้ทำาสัญญายอม่ชำาระค่าเช่าซึ่ื�อให้จ้นครบัแม่้ทรัพย์ อน่�ง ในการพิจ้ารณาว่าการชำาระหนี�กล้ายเป็น
ที�เช่าซึ่ื�อจ้ะถูกทำาล้ายหรือสูญหายไปโด้ยเหติุสุด้วิสัย พ้นวิสัยหรือไม่่ แล้ะลู้กหนี�แม่้หลุ้ด้พ้นจ้ากการชำาระหนี�
ก็ได้้ ติาม่นัยคำาพิพากษาศาล้ฎีกาที� 575/251๘ แติ่ความ่รับัผ่ิด้ข่องลู้กหนี�ในความ่เสียหายอันเกิด้จ้าก
แล้ะที� 366/2521 แติ่หากการชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัย การชำาระหนี�กล้ายเป็นพ้นวิสัยจ้ะยังคงม่ีอยู่หรือไม่่
เพราะพฤติิการณ์ที�ลู้กหนี�ติ้องรับัผ่ิด้แล้้ว แม่้เจ้้าหนี�จ้ะ เพียงใด้ ย่อม่ติ้องพิจ้ารณาจ้ากข่้อเท็จ้จ้ริงในแติ่ล้ะกรณี
บัังคับัให้ชำาระหนี�ไม่่ได้้เพราะเป็นการพ้นวิสัย แติ่ก็ม่ีสิทธิ

ข่่าวเนติิบััณฑิิติยสภา 7