Page 20 - รายงานวิจัยร้านยาหมอหวาน

11

ด้วยชุมชนสุโขทัยมีลักษณะกระจายเป็นหมู่บ้าน ชุมชนตำบลและชุมชนเมือง แต่ละชุมชนมีหมอกลางบ้าน เรียกว่า

หมอเชลยศักดิ์ รักษาผู้ป่วยด้วยการใช้สมุนไพร และรักษาโดยวิธีทางพุทธศาสตร์และไสยศาสตร์ รวมถึงการรักษา

โดยใช้สมุนไพร และนอกจากหมอกลางบ้านก็ยังมีวัดซึ่งมีพระสงฆ์ที่มีองค์ความรู้ด้านสมุนไพร ประกอบหน้าที่

13
แพทย์ในการรักษาอีกด้วย
ทั้งนี้มีการปรากฏชื่อโรคบางชนิด ในหลักฐานประเภทเอกสาร เช่น หนังสือไตรภูมิกถา ของพระมหาธรรม

ราชาที่ 1 (พญาลิไท) ได้กล่าวไว้ว่า

“...ฝูงคนกินข้าวนั้น แล้วรู้ว่าเป็นหิด แลเรื้อนเกลื้อน แลกลากหูด แลเปา เป็นต่อม เป็นเตา เป็นง่อย เป็น

เพลีย ตาฟู หูหนวก เป็นกระจอก งอกเลื้อย เปื่อยเนื้อเมื่อยตน ท้องขึ้น ท้องพอง ต้องไส้ ปวดหัว ตามัว ไข้เจ็บ

14
เหน็บเหนื่อยวิการดังนี้ใช้...”

จากหลักฐานเกี่ยวข้องทางด้านแพทย์ ที่ปรากฏให้เห็น ได้แก่ ตุ๊กตาเสียกบาล หรือ ตุ๊กตาศีรษะหาย
หมายถึงตุ๊กตาดินเผาที่ถูกทำให้ชำรุด อาทิ การหักคอ ตัดแขนและขา หรือ ปาดใบหน้าออก เป็นต้น โดยทั่วไปมัก

นิยมทำเป็นรูปบุคคลเพศชายและเพศหญิง และพบทั้งบุคคลเดี่ยว บุคคลคู่ บุคคลอุ้มทารก หรือสัตว์ และบุคคลนั่ง

บนตัวสัตว์ บริเวณคอมักทำเป็นรอยควั่น หรือเป็นรู สำหรับใช้เสียบส่วนศีรษะ เพื่อให้ง่ายต่อการหักทำลายส่วน

ศีรษะ สันนิษฐานว่าใช้ในเชิงพิธีกรรม คือการเซ่นต่อวิญญาณ โดยนำเครื่องเซ่น คือตุ๊กตา ใส่กระบะกาบกล้วย
15
นำไปวาง ณ ทางสามแพ่งหรือลอยน้ำ เพื่อป้องกันวิญญาณร้ายมิให้นำตัวผู้ที่กำลังเจ็บป่วย หรือหญิงตั้งครรภ์ใกล้
16
17
คลอด

13 เรื่องเดียวกัน.
14 พญาลิไท, ไตรภูมิกถา, (กรุงเทพฯ : คลังวิทยา, 2515), 85 อ้างถึงใน ประทีป ชุมพล, ประวัติศาสตร์การแพทย์แผน
ไทย, หน้า 56.

15 สฤษดิ์ สืบพงศ์ศิริ, “การศึกษาเปรียบเทียบประติมากรรมตุ๊กตาดินเผาในสมัยสุโขทัยกับสมัยอยุธยา” (สารนิพนธ์
ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2555).
16 ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรม ฉบับบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542, (กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์, 2546).

17 เขียน ยิ้มศิริ, “ตุ๊กตาเสียกบาล,” วารสารศิลปากร 6, 5 (ตุลาคม 2495): 68 – 76.