Page 25 - รายงานวิจัยร้านยาหมอหวาน

16

การแพทย์แผนอินเดีย และการแพทย์แผนตะวันตก และทรงเลือกนำศึกษาคัดสรรจุดเด่นต่าง ๆ มาผสมผสานกับ

20
แบบแผนแพทย์ไทย

หลักฐานทางการแพทย์ที่สำคัญซึ่งปรากฏในช่วงรัชสมัยพระนารายณ์มหาราช คือ “ตำราพระโอสถ
พระนารายณ์” ซึ่งบันทึกภูมิปัญญาไทยในการประยุกต์ใช้สมุนไพรในการรักษาอย่างเป็นระบบ โดยเนื้อหาในตำรา

แบ่งเป็น 3 ส่วน อันได้แก่

1. ว่าด้วยความผิดปกติของธาตุทั้งสี่และยาแก้

2. ว่าด้วยตำรายาที่มีชื่อเรียก ซึ่งคาดว่าเป็นตำรับยาที่มีชื่อเสียงหรือมีประสิทธิภาพอย่างดีในช่วง

สมัยดังกล่าว

3. ว่าด้วยตำรับยาน้ำมันและยาขี้ผึ้ง

โดยมีตำรับยาบันทึกไว้ทั้งหมดไม่น้อยกว่า 81 ตำรับ บางตำรับระบุชื่อแพทย์ผู้ประกอบยา และวันที่เดือน
ปีที่ผลิตยาทูลเกล้าฯ ถวาย ซึ่งมีแพทย์ผู้ประกอบยาวถวายระบุชื่อจำนวน 9 คน โดยมีหมอไทย 4 คน หมอจีน 1

คน หมออินเดีย 1 คน และหมอตะวันตก 2 คน สะท้อนถึงการประยุกต์นำแพทย์แผนต่าง ๆ มาใช้กับแพทย์แผน

ไทย ทั้งนี้อายุของ ตำราพระโอสถพระนารายณ์ สันนิษฐานว่ารวบรวมขึ้นในภายหลังรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์

21
มหาราช

สรรพสมุนไพรหรือเครื่องเทศยาที่บันทึกใน ตำราพระโอสถพระนารายณ์ มีอย่างหลากหลาย อาทิ
น้ำดอกไม้เทศ บอระเพ็ดแห้ง ขิง กระเทียม รากชะพูล เกลือสินเธาว์ น้ำผึ้ง น้ำสุรา ชะมดเชียง ว่านน้ำ ข่า ดีปลี

กระวาน มะนาว น้ำนมโค ดินประสิว และใบกระเพรา เป็นต้น

โดยจากข้อความที่ปรากฏในคัมภีร์ ตำราพระโอสถพระนารายณ์ สามารถเห็นกระบวนการวินิจฉัยโรคของ

แพทย์แผนไทย อันได้แก่

1. ความเชื่อว่าร่างกายประกอบด้วยธาตุทั้ง 4 ได้แก่ ปถวีธาตุ คือธาตุดิน อาโปธาตุ คือธาตุน้ำ

เตโชธาตุ คือธาตุไฟ และวาโยธาตุ คือธาตุน้ำ

2. ความเชื่อว่าความเจ็บป่วยมีสาเหตุจากสมุฎฐาน 4 ประการขาดความสมดุล

20 เรื่องเดียวกัน, 68.
21 ชยันต์ พิเชียรสุนทร, คำอธิบายตำราพระโอสถพระนารายณ์, (กรุงเทพฯ: อมรินทร์, 2558), 5.