Page 29 - รายงานวิจัยร้านยาหมอหวาน
P. 29
20
ตำรายาให้มารวบรวมข้อมูลเป็นตำราหลวงสำหรับโรงพระโอสถ มีพระพงศ์นรินทร์ พระราชโอรสของพระเจ้า
ตากสินมหาราช ซึ่งในช่วงเวลาดังกล่าวทรงรับราชการในกรมหมอ เป็นผู้รวบรวม จึงเป็น ตำรายาพระโรงพระโอสถ
ฉบับพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มีตำรายาหลากหลายรายชื่อ อาทิ ตำรายาพระพงศ์นรินทร์ ตำรายา
หลวงศรีสิทธิสาร ตำรายาขุนมหาวาโย และ ตำรายาพระสิทธิทองอิน เป็นต้น
ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2359 ทรงตั้งกฎหมายที่ชื่อว่า “กฎหมายพนักงานโอสถถวาย” มีเนื้อความถึงการให้
ความสำคัญกับการปรุงยาโดยผู้ที่ทำหน้าที่ในตำแหน่งเจ้าพนักงานพระโอสถต้องตระหนักถึงหน้าที่ของตน ละเอียด
27
และรอบคอบ เพื่อป้องกันพระโอสถสำหรับกษัตริย์ปนเปื้อน ดังข้อความต่อไปนี้
“…และเจ้าพนักงานพระโอสถเสวย ถ้าเป็นพระโอสถน้ำใส่โถขวดแก้วๆ ใส่ถุงปิดตราจงมั่นคง
ถ้าเจ้าพนักงานมิเชิญไว้ดังนี้ โทษเฆี่ยน อนึ่ง ถ้าจะประกอบพระโอสถอย่าประมาท ต้องให้บริสุทธิ์ ถ้ามิบริสุทธิ์
ผู้ประกอบโทษเฆี่ยนตัดมือ ถ้าจะประกอบพระโอสถนั้น อย่าให้ผู้อื่นนอกกว่าผู้กำกับ เข้าไปนั่งใกล้เคียงเป็นอันขาด
ถ้าผู้อื่นจะเข้าไปใกล้เคียงไซร้ผู้เข้าไปใกล้เคียงแลเจ้าพนักงานโทษเฆี่ยนริบราชบาตร ถ้าประกอบพระโอสถให้เศร้า
หมองมีมณฑิลอุปัทะวไซร้ โทษถึงตาย อนึ่งผู้ใดเข้าไปใกล้เคียงทำให้พระโอสถเป็นมณฑิลอุปัทะวได้ไซร้ ผู้ทำ
แลเจ้าพนักงานโทษถึงตาย ถ้าเจ้าพนักงานแสร้งแกล้งประกอบให้เป็นมณฑิลอุปัทะวโดยไซร้ โทษตายทั้งโคตร อนึ่ง
พระโอสถประกอบแล้วให้ผู้แต่งแล ผู้กำกับเทียบทาบดูให้สนิทจงดี ถ้ามิสนิทผิดข้อใดไซร้ โทษผู้แต่งกำกับเทียบ
ทานนั้นดุจกันทุกข้อ…”
ภายหลังการระบาดของอหิวาตกโรคอย่างรุนแรงเมื่อ พ.ศ. 2363 และในปีถัดมา คือ พ.ศ. 2364 พระองค์
ทรงพระราชทานโปรดเกล้าฯ ให้จารึกยาไทยลงบนศิลา ประดิษฐานไว้ที่วัดจอมทอง โดยผู้ควบคุมคือพระเจ้าลูกยาเธอ
กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ และพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงตั้งพระนามวัดจอมทองใหม่ว่า
วัดราชโอรส โดยจารึกยาไทยประดับอยู่ที่กำแพงพระวิหารพระพุทธไสยาสน์ และที่ศาลารายเล็ก ๆ ปลูกติดอยู่กับ
กำแพงแก้วด้านหน้าของพระอุโบสถ 2 หลังมีหินอ่อนปิดไว้ด้านหลัง หลังละ 4 แผ่น และศาลารายที่ปลูกติดกับ
กำแพงแก้วด้านทิศเหนือและใต้ตอนหน้าของพระอุโบสถอีกหลังละ 2 แผ่น ที่ระเบียงของพระวิหารพระพุทธ
ไสยาสน์อยู่ภายในกำแพงแก้วเดียวกับพระอุโบสถด้านนอกของพระระเบียง มีหินอ่อนจารึกตำรายาติดไว้ 2 ด้าน
คือ ด้านทิศเหนือ 10 แผ่น ด้านทิศตะวันออก 14 แผ่น ตามมุมของกำแพงรอบ ๆ พระวิหารมีมุมทั้ง 4 ด้าน
27 ร.ต.ท. เสถียร ลายลักษณ์, “กฎหมายพนักงานโอสถเถวย” ใน ประชุมกฎหมายประจำศก เล่ม ๔, (พระนคร: โรง
พิมพ์เดลิเมล์, 2478), 49 - 52.
