Page 11 - วารสารการเกษตรราชภัฏ ปีที่ 22 ฉบับที่ 1 มกราคม - มิถุนายน 2566

6 6 7 7

10,000 ppm ลดลงไปครึ่งหนึ่งต่อเนื่องไป ประมาณ 12 จัดระดับความต้านทานตามค่าสัดส่วนความต้านทาน ดังนี้ ตารางที่ 1 ระดับความเป็นพิษของประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลที่เก็บรวบรวมจากแปลงนาในเขตจังหวัดเชียงราย เชียงใหม่
ความเข้มข้น (ความเข้มข้นสุดท้าย 2.441 ppm) โดยใช้ RR = 0-5 หมายถึง ยังไม่ปรับตัวต้านทาน และล้าปาง พ.ศ. 2565 ต่อสารป้องกันก้าจัดแมลงชนิดต่างๆ
acetone เป็นตัวท้าละลาย (non resistance) Insecticides Province LD50 95% limits Resistance Resistance
3.2 น้าเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลที่เลี้ยงขยาย RR = > 5-10 หมายถึง ต้านทานต่้า (slight resistance) Level
ปริมาณจากโรงเรือน มาเลี้ยงในห้องควบคุมอุณหภูมิ 26 RR = > 10-40 หมายถึง ต้านทานปานกลาง (µg/g) lower upper Ratio Ratio
+ 2 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 5 วัน ก่อนท้าการทดสอบ (moderate resistance) imidacloprid Chiang Rai 9.626 3.802 16.112 2.35 non resistance
สาร RR = > 40-100 หมายถึง ต้านทานปานกลางค่อนข้างสูง Chiang Mai 6.609 1.380 13.097 1.62 non resistance
(highly moderate resistance) Lampang 4.092 0.910 8.267 1.00 non resistance
4. การทดสอบระดับความต้านทานโดยวิธี Topical RR = > 100 หมายถึง ต้านทานสูง (high resistance) dinotefuran Chiang Rai 0.659 0.236 1.146 1.62 non resistance
bioassay Chiang Mai 0.529 0.141 1.014 1.30 non resistance
4.1 การทดสอบเบื้องต้น (preliminary test) ผลการทดลองและวิจารณ์ Lampang 0.406 0.093 0.824 1.00 non resistance
เพื่อหาความเข้มข้นที่เหมาะสม ethiprole Chiang Rai 6.748 2.875 11.123 6.20 slight resistance
4.1.1 น้าตัวเต็มวัยเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาล ระดับความเป็นพิษของสารป้องกันก้าจัดแมลง 3 Chiang Mai 1.089 0.250 2.218 1.00 non resistance
เพศเมีย อายุ 2-3 วัน ที่เลี้ยงขยายปริมาณไว้ มาท้าให้ ชนิด ต่อประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลของจังหวัดเชียงราย Lampang 6.629 5.238 8.082 6.09 slight resistance
สลบด้วยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ จ้านวน 10 ตัวต่อซ้้า เชียงใหม่ และล้าปาง ที่เก็บในช่วงฤดูนาปี พ.ศ. 2565 พบว่า
จากนั้นหยดสารละลายที่เตรียมไว้ในข้อ 3.1 เลือกความ สาร imidacloprid มีค่าระดับความเป็นพิษต่อประชากร Garrood et al. (2016) รายงานว่า ประชากร ต้านทานต่้าต่อสาร dinotefuran เท่ากับ 6.4–29.1 เท่า
เข้มข้น จาก 12 ความเข้มข้น ประกอบด้วย ความ เพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลสูงที่สุด รองลงมาเป็นสาร ethiprole เพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจากสาธารณรัฐประชาชนจีน ซึ่งสาร imidacloprid และ dinotefuran เป็นสารกลุ่ม
เข้มข้นสูง กลาง และต่้า น้ามาทดสอบจ้านวน 3 ความ และ dinotefuran มีค่าระดับความเป็นพิษต่้าที่สุด โดยค่า ต้านทานต่อสาร imidacloprid สูงถึง 220 เท่า ตั้งแต่ปี เดียวกัน คือ กลุ่ม 4 สารกลุ่มที่ปรับการท้างานของตัวรับ
เข้มข้นต่อสาร แต่ละความเข้มข้นท้า 6 ซ้้า โดยใช้เครื่อง ความเป็นพิษของสาร imidacloprid ต่อประชากรเพลี้ย ค.ศ. 2010 ต่อเนื่องเป็นต้นมา ในขณะที่ประชากรเพลี้ย สารอะเซทิลโคลีนชนิดนิโคตินิกโดยการจับแบบแข่งขัน
หยดสาร Hamilton Dispenser หยดสารละลาย กระโดดสีน้้าตาลจังหวัดเชียงราย มีค่าความเป็นพิษสูงที่สุด กระโดดสีน้้าตาลจากประเทศไทย ที่เก็บรวบรวมปี ค.ศ. กลุ่มย่อย 4A Neonicotinoids มีกลไกการออกฤทธิ์ต่อ
ปริมาณ 0.24 ไมโครลิตรต่อตัว เท่ากับ 9.626 ไมโครกรัมต่อกรัม และประชากรเพลี้ยกระโดด 2009 ต้านทานต่อสาร imidacloprid สูงถึง 139 เท่า ระบบประสาทคล้ายกับสารนิโคตินที่พบในใบยาสูบโดยสาร
4.1.2 น้าเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลที่ได้รับ สีน้้าตาลจังหวัดล้าปาง มีค่าความเป็นพิษต่้าที่สุด เท่ากับ สอดคล้องกับ Zhang et al. (2016) รายงานว่า ประชากร จะเลียนแบบ (agonist) การท้างานของสารสื่อประสาท
สารมาปล่อยลงบนต้นกล้าข้าวพันธุ์อ่อนแอ กข7 ซึ่ง 4.092 ไมโครกรัมต่อกรัม เมื่อจัดกลุ่มความต้านทานต่อสาร เพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจากสาธารณรัฐประชาชนจีนที่เก็บ acetylcholine สารกลุ่มนี้จะไปแข่งขัน (แย่งกัน) กับ
เตรียมไว้ในกระบอกพลาสติกใสส้าหรับเป็นอาหารให้ พบว่าประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจังหวัดเชียงราย รวบรวม ปี ค.ศ. 2012-2014 มีการพัฒนาความต้านทาน สารอะเซทิลโคลีนในการจับที่ตัวรับสารอะเซทิลโคลีนชนิด
แมลง โดยปล่อยแมลงจ้านวน 10 ตัวต่อกระบอก (ซ้้า) เชียงใหม่ และล้าปางยังไม่มีการปรับตัวต้านทาน ในขณะที่ ต่อสาร imidacloprid สูงถึง 233.3-2,029 เท่า ซึ่งอยู่ใน นิโคตินิก (nicotinic acetylcholine receptor, nAChR)
จากนั้นน้าไปเก็บไว้ในห้องควบคุมอุณหภูมิ สาร dinotefuran มีค่าความเป็นพิษต่อประชากรเพลี้ย ระดับที่ต้านทานสูง โดย Zewen et al. (2003) รายงานว่า ที่ผิวของปลายเซลล์ประสาทบริเวณ synapse แล้วกระตุ้น
4.1.3 ตรวจนับจ้านวนแมลงที่ตายหลัง กระโดดสีน้้าตาลจังหวัดเชียงรายสูงที่สุด เท่ากับ 0.659 เพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลประชากรสาธารณรัฐประชาชนจีนที่ ให้ nAChRs ท้างานในการส่งกระแสประสาทที่มากผิดปกติ
ได้รับสารนาน 24 และ 48 ชั่วโมง ข้อมูลที่ได้น้ามา ไมโครกรัมต่อกรัม และประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาล ต้านทานต่อสาร imidacloprid พบต้านทานข้ามกับสาร (overstimulation) ในระยะแรก ส่วนระยะต่อมาเมื่อสาร
วิเคราะห์ Probit เพื่อหาค่าความเป็นพิษ LD50 (Median จังหวัดล้าปาง มีค่าความเป็นพิษต่้าที่สุด เท่ากับ 0.406 acetamiprid และ monosultap สอดคล้องกับ ก้าจัดแมลงกลุ่มนี้จับที่ตัวรับสารอะเซทิลโคลีนชนิดนิโคติ
lethal dose) ด้วยโปรแกรม Polo Plus 2.0 ไมโครกรัมต่อกรัม เมื่อจัดกลุ่มความต้านทานต่อสาร พบว่า Matsumura et al. (2009) รายงานว่า ประชากรเพลี้ย นิกนานๆ จะท้าให้ตัวรับเปลี่ยนรูปทรงไปเป็นรูปทรงที่ไม่
4.2 การทดสอบหาระดับความเป็นพิษ (final ประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจังหวัดเชียงราย เชียงใหม่ กระโดดสีน้้าตาลในประเทศไทย ปรับตัวต้านทานต่อสาร สามารถท้างานได้ (desensitized) สารกลุ่มนี้มีการใช้มาก
test) ท้าการทดสอบเช่นเดียวกับการทดสอบเบื้องต้น และล้าปางยังไม่มีการปรับตัวต้านทาน และสาร ethiprole imidacloprid เมื่อปี ค.ศ. 2003 ต่อมาพบต้านทานต่อ ที่สุด ได้แก่ สาร acetamiprid, clothianidin, dinote-
หลังจากได้ความเข้มข้นที่เหมาะสม โดยทดสอบสารละ มีค่าความเป็นพิษต่อประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจังหวัด ประชากรในประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน สาธารณรัฐ furan, imidacloprid, nitenpyram, thiacloprid และ
5 ความเข้มข้น แต่ละความเข้มข้นท้า 6 ซ้้า ข้อมูลที่ได้ เชียงรายสูงที่สุด เท่ากับ 6.748 ไมโครกรัมต่อกรัม และ สังคมนิยมเวียดนาม และประเทศญี่ปุ่น และในปี ค.ศ. thiamethoxam เนื่องจากเป็นสารที่มีประสิทธิภาพสูง
น้ามาวิเคราะห์ Probit พื่อหาค่าความเป็นพิษ LD50 ประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจังหวัดเชียงใหม่มีค่าความ 2005 - 2007 ทดสอบกับประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาล สามารถป้องกันก้าจัดแมลงศัตรูพืชหลายชนิดโดยเฉพาะ
เป็นพิษต่้าที่สุด เท่ากับ 1.089 ไมโครกรัมต่อกรัม เมื่อจัด ประเทศญี่ปุ่นพบต้านทานข้าม (cross resistance) ต่อสาร แมลงพวกปากดูด มีการใช้สารกลุ่มนี้เป็นจ้านวนมากและ
5. การจัดกลุ่มความต้านทานตามข้อตกลงร่วมกันของ กลุ่มความต้านทานต่อสาร พบว่าประชากรเพลี้ยกระโดดสี thiamethoxam ในขณะที่ไม่พบสร้างความต้านทานข้าม บ่อยครั้ง (ส้านักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช, 2564) สาร
ของประเทศสมาชิกในโครงการวิจัย ADB-IRRI Rice น้้าตาลจังหวัดเชียงรายและล้าปางมีความต้านทานต่้า และ กับ dinotefuran ซึ่งเป็นสารกลุ่มเดียวกัน โดยพบเกิด imidacloprid และ dinotefuran ขึ้นทะเบียนวัตถุ
Planthopper เพื่อให้ง่ายต่อการเปรียบเทียบกันในแต่ ประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจังหวัดเชียงใหม่ยังไม่มีการ ขึ้นกับประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลในประเทศแถบ อันตรายส้าหรับใช้ในการป้องกันก้าจัดเพลี้ยกระโดดสี
ละประเทศดังนี้ ปรับตัวต้านทาน (ตารางที่ 1) เอเชียตะวันออกและประเทศแถบอินโดจีน ยกเว้นประเทศ น้้าตาลและเพลี้ยไฟ ซึ่งสาร dinotefuran เป็นสารเคมีที่
สัดส่วนความต้านทาน (Resistance Ratio, RR) สาธารณรัฐฟิลิปปินส์ สอดคล้องกับ Zhang et al. (2016) กรมการข้าวแนะน้าให้ใช้ในการป้องกันก้าจัดเพลี้ยกระโดด
= (ค่า LD50 สูง)/(ค่า LD50 ต่้าที่สุด) รายงานว่า ประชากรเพลี้ยกระโดดสีน้้าตาลจากสาธารณรัฐ สีน้้าตาล (กองวิจัยและพัฒนาข้าว, 2562) ในขณะที่สาร
ประชาชนจีนที่เก็บรวบรวม ปี ค.ศ. 2012-2014 มีความ ethiprole ซึ่งขึ้นทะเบียนวัตถุอันตรายส้าหรับใช้ในการ

วารสารการเกษตรราชภัฏ ปีที่ 22 ฉบับที่ 1 มกราคม-มิถุนายน 2566 วารสารการเกษตรราชภัฏ ปีที่ 22 ฉบับที่ 1 มกราคม-มิถุนายน 2566
วารสารการเกษตรราชภัฏ ปีที่ 22 ฉบับที่ 1 มกราคม-มิถุนายน 2566
วารสารการเกษตรราชภัฏ ปีที่ 22 ฉบับที่ 1 มกราคม-มิถุนายน 2566