Page 157 - เอกสารคำสอนทวารวดี - ศรีวิชัย
P. 157
4.4.2) โบราณสถานแถบเมืองศรีมโหสถ อ าเภอศรีมโหสถ จังหวัดปราจีนบุรี
เมืองโบราณศรีมโหสถ (หรือเมืองพระรถ) ตั้งอยู่บนที่ดอนสูงราว 20 เมตรจาก
ระดับน ้าทะเลปานกลาง บริเวณนี้ไม่มีแม่น ้าสายใหญ่ไหลผ่าน แต่มีล าคลอง หนอง บึง ขนาด
เล็กกระจายอยู่ทั่วไป ซึ่งจะมีน ้าไหลไม่ตลอดทั้งปี แหล่งน ้าส าคัญคือคลองผักชีด้านทิศเหนือ
ชวดเจ้าฟ้าและคลองบางพลวงทางทิศตะวันตก ชวดอ้อและชวดโพทางทิศใต้ นอกจากนี้ยังมี
หนองน ้า เช่น หนองมน หนองปลาช่อน หนองบัว ฯลฯ ดังนั้นแหล่งน ้าส าคัญในบริเวณเมือง
ศรีมโหสถก็คือ น ้าใต้ดิน จึงมีการขุดบ่อหรือสระน ้าอยู่ทั่วไป
97
เมืองศรีมโหสถมีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมมุมมน มีคูน ้าคันดินล้อมรอบ ขนาดของเมือง
กว้าง 700 เมตร ยาว 1,550 เมตร (ภาพที่ 118) มีเนื้อที่ภายในเมือง 742 ไร่ ตัวเมืองวางตัวตาม
แนวทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ คูเมืองกว้างประมาณ 14 – 20 เมตร โดยคูเมือง
ทิศเหนือมีความลึก 1 – 3 เมตร คูทิศตะวันออกและตะวันตกลึก 3 – 6 เมตร และคูทิศใต้ลึกที่สุด
4 – 8 เมตร คูเมืองส่วนใหญ่ขุดตัดลงไปในชั้นศิลาแลงธรรมชาติ โดยในบางจุดมีการตัดศิลาแลง
ให้ยื่นล ้าออกมาจากคูมากกว่าปกติเพื่อชะลอน ้า ในคูเมืองทางทิศเหนือก็มีก้อนศิลาแลงวางเป็น
แนวในลักษณะของฝายชะลอน ้าด้วย ส่วนตอนกลางของเมืองมีคูน ้าขนาด 12 – 15 เมตรตัดผ่า
98
กลางเมืองเชื่อมคูน ้าทิศเหนือและใต้เข้าด้วยกันเรียกว่า คูลูกศร
ภาพที่ 118 ภาพถ่ายทางอากาศเมืองโบราณศรีมโหสถ จังหวัดปราจีนบุรี
151
