Page 36 - รายงานวิจัยร้านยาหมอหวาน

27

ผู้หนึ่งซึ่งถูกไม้รวกตำ การรักษาในครั้งนั้นคือการใช้อีเทอร์ในการผ่าตัดเป็นครั้งแรกของประเทศไทย และอาจเป็น

39
ครั้งแรกในเอเชีย ต่อมาในพ.ศ. 2392 อหิวาตกโรคระบาดครั้งใหญ่ นายแพทย์เฮาส์ ทำการช่วยเหลือผู้ป่วยและ
ภายหลังได้เขียนรายงานเผยแพร่ในสหรัฐอเมริกาฉบับหนึ่งใน พ.ศ. 2408 นอกจากนี้นายแพทย์เฮาส์ยังเข้าไป

ช่วยเหลือนายแพทย์บรัดเลย์รักษาเจ้านายในวัง โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเคยประทานรางวัล
40
ให้แก่นายแพทย์เฮาส์ ในการช่วยเหลือนายแพทย์บรัดเลย์รักษาเจ้าจอมผู้หนึ่ง

ทั้งนี้พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีความรู้พื้นฐานทางแพทย์แผนไทย เนื่องด้วยความสน

พระทัยส่วนพระองค์ อีกทั้งพระองค์ยังรู้จักกับชาวตะวันตกซึ่งทำให้พระองค์เข้าถึงศิลปวิทยาการต่าง ๆ ของ

ตะวันตก รวมไปถึงด้านการแพทย์

ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สยามดำเนินนโยบายพัฒนาประเทศตามแบบ
ตะวันตก รวมถึงการแพทย์แบบแผนตะวันตกที่มีเริ่มมีอิทธิพลอย่างมากในไทย โดยพระองค์มีแนวคิดที่ทรงนิยมทั้ง

การแพทย์แผนไทยและการแพทย์แผนตะวันตก ดังกล่าวว่า
41

“…ขอเตือนว่าหมอฝรั่งนั้นดีจริง แต่ควรให้ยาไทยสูญหฤๅหาไม่ หมอไทยควรจะไม่ให้มีต่อไปภายหน้าหฤๅ

ควรมีไว้บ้าง ถ้าว่าส่วนตัวฉันเองสมัครกินยาไทย แลยังวางใจหฤๅอุ่นใจในหมอไทยมาก ถ้าหมอไทยจะรักษาแบบ

ฝรั่งหมดดูจะเยือกเย็นเหมือนเห็นอื่น ไม่เห็นพระสงฆ์เลยเหมือนกัน แต่ตัวฉันอายุมากแล้ว เห็นจะไม่ได้อยู่จนหมอ

ไทยหมดดอก คนภายหน้าจะพอใจอย่างฝรั่งกันทั่วไป จะไม่เดือดร้อนเช่นฉันดอกกระมัง เป็นแต่ลองเตือนดูตามหัว
เก่าๆ ที่หนึ่งเท่านั้น…”

เห็นได้ว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงตระหนักถึงความเสื่อมถอยของแพทย์แผนไทย

เมื่อ พ.ศ. 2413 พระองค์ทรงโปรดเกล้าฯ ให้มีการฟื้นฟูแพทย์แผนไทย จัดการประชุมแพทย์หลวงทั้งยศเจ้านาย

ขุนนางและข้าราชการ เพื่อชำระตำราแพทย์แผนไทย รวบรวมตำรายาจากแหล่งต่าง ๆ ตรวจสอบให้ถูกต้องกับของ

ต้นตำรับและมีหลักฐานจดบันทึกในหอพระสมุดหลวง โดยมีตำราแพทย์หลากหลาย อาทิ พระคัมภีร์ปฐมจินดา

พระคัมภีร์ตักศิลา พระคัมภีร์กระษัย พระคัมภีร์มุจฉาปัญขันทิกา เป็นต้น โดยนำมารวมกัน จึงเป็นที่มาของตำรา
การแพทย์ “เวชศาสตร์ฉบับหลวง” นอกจากนั้น พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ พระโอรสกรมหลวงวงศาธิราชสนิท ซึ่ง

ทรงเป็นหมอหลวงและยังทรงกำกับหมอหลวง ทรงเอาพระทัยใส่เรื่องเสาะแสวงหาตำรายาดีอยู่เสมอ ทั้งยาไทย

และยาตะวันตก ได้คัดเลือกตำรายามารวมกันเรียกว่า “ตำรายาพระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์” ตำราฉบับดั้งเดิมเขียน

39 มนัสวี อุณหนันทน์, ประวัติการแพทย์มิชชันนารีในประเทศไทย, 28.
40 เรื่องเดียวกัน, 29.

41 พระราชหัตถเลขาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ร.ที่ 81/109 พฤศจิกายน รัตนโกสินทร์ศก 109.