Page 39 - รายงานวิจัยร้านยาหมอหวาน

30

การศึกษาแพทย์ศาสตร์ในโรงเรียนแพทยากร เมื่อพ.ศ. 2432

การก่อตั้งโรงเรียนผดุงครรภ์ขึ้นที่ศิริราชพยาบาล เมื่อพ.ศ. 2439

การก่อตั้งโรงเรียนพยาบาลผดุงครรภ์และอนามัยที่เชียงใหม่ นับเป็นโรงพยาบาลแห่งแรกในส่วนภูมิภาค

เมื่อพ.ศ. 2439

การผลิตยาตำราหลวง ในพ.ศ. 2444 เริ่มผลิตครั้งแรก จำนวน 8 ขนาน ได้แก่ ยาแก้ไข้ (ควินนิน) ยาถ่าย

ยาแก้ลงท้อง ยาแก้โรคไส้เดือน ยาแก้โรคบิด ยาบำรุงโลหิต ยาแก้คุดทะราดและเข่าข้อ และยาแก้จุกเสียด (โซดา

47
มินท์) ทั้งนี้ตำราแพทย์สำหรับใช้ในโรงเรียนเล่มแรกชื่อ “แพทย์ศาสตร์สังเคราะห์” ซึ่งพิมพ์ขึ้นในพ.ศ. 2432
พิมพ์เป็นตอน แบ่งออกเป็นภาค เนื้อหามีทั้งการแพทย์แผนไทยและตะวันตก แต่ตำราชุดดังกล่าวพิมพ์ได้เพียง 3

เล่มเท่านั้น ต่อมาในพ.ศ. 2444 เจ้าพนักงานกรมพยาบาลของกระทรวงธรรมการดำริว่า โรงเรียนราชแพทยาลัยตั้ง

มาเป็นระยะเวลา 12 ปี แต่ยังไม่มีหลักตำราสาธารณประโยชน์แก่แพทย์และประชาชน จึงมีการรวบรวมพระคัมภีร์
แพทย์แผนไทยทั้งปวงและตำราแพทย์แผนตะวันตกที่สอนอยู่ในโรงเรียน เช่น พระตำราหลวงที่ตรวจสอบแล้ว อาทิ

พระคัมภีร์ปฐมจินดา ธาตุอภิญญา ธาตุบรรจบ เป็นต้น และตำราตรวจโรคและรักษาไข้ต่าง ๆ ที่แพทย์โรงพยาบาล

ได้เรียบเรียงขึ้นใหม่ โดยได้พบปะและตรวจรักษาพยาบาลมาแล้วหรือที่กำลังทำการรักษาอยู่ รวมข้อความโดย

ละเอียดแล้วจัดพิมพ์โดยชื่อว่า “ตำราแพทย์ศาสตร์” พิมพ์เป็นเล่มต่าง ๆ ต่อมาหลังจากจัดตั้ง “เวชศาสตร์สโมสร”

ขึ้น กระทรวงศึกษาธิการได้ร่วมกันจัดพิมพ์ตำราแพทย์ขึ้นอีกในพ.ศ. 2447 ชื่อว่า “ตำราแพทย์ศาสตร์สงเคราะห์”
พิมพ์เป็นรายเดือน เนื้อหากล่าวถึงวิธีและตำรับยาของแพทย์ตะวันตกเกือบทั้งหมด มียาไทยแทรกอยู่บ้างเนื่องจาก

หายาตะวันตกแทนไม่ได้ ผู้จัดการพิมพ์คือ ร.อ. ดำรงแพทยคุณ โดยตีพิมพ์เพียงแค่ 4 เล่มจึงล้มเลิกเนื่องจากทุน

หมด และถูกนำไปพิมพ์รวมในจดหมายเหตุของหนังสือพิมพ์วิทยาวิจารณ์ ต่อมาเมื่อพ.ศ. 2450 มีการพิมพ์ตำรา
48
ทางการแพทย์ 2 เล่ม คือ “ตำราเวชศาสตร์วรรณา” ซึ่งกล่าวถึงพระคัมภีร์แพทย์แผนไทยต่าง ๆ และ “ตำรา

แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ฉบับหลวง 2 เล่ม” ประกอบด้วยคัมภีร์แพทย์ไทย 14 คัมภีร์ และต่อมาในพ.ศ. 2451 พระ
ยาพิษณุประสาทเวช (หมอคง) มีความเห็นว่าตำราเหล่านี้ยากแก่ผู้ศึกษา จึงพิมพ์ขึ้นใหม่โดยคัดที่จำเป็นและเขียน

ให้เข้าใจง่ายขึ้น ชื่อว่า “ตำราแพทยศาสตร์สังเขปหรือเวชศึกษา” มี 3 เล่ม กล่าวถึงตำรับยาที่มีชื่อหลายขนาน

เช่น ยากำลังราชสิงห์ ยาจันทลีลา ยาหอมอินทจักร ยาธาตุบรรจบ ยาหอมนวโกฐ เป็นต้น ตำราแพทยศาสตร์

สังเขปประกาศใช้เป็นตำราหลวง จึงมีตำราหลวงทั้งหมด 5 เล่ม อันได้แก่ ตำราแพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ฉบับหลวง

47 สมฤทธิ์ อินทราทิพย์, การสาธารณสุขเบื้องต้น, (กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์, 2522), 10.

48 เสาวภา พรสิริพงษ์ และพรทิพย์ อุศุภรัตน์ (บรรณาธิการ), การบันทึกและการถ่ายทอดความรู้ทางการแพทย์
แผนไทย, 48.