Page 25 - วิชาการพยาบาลสาธารณภัยเล่มที่ 3 : สถาบันการพยาบาลศรีสวรินทิรา สภากาชาดไทย

ความผิดปกติทางจิตที่พบไดบอยในผูประสบภัย
1. ภาวะ ASD (Acute Stress Disorder) ผูประสบภัยจะมีอาการหลักที่พบไดบอยคือ รูสึกสับสน มึน
ชา เฉยชา คิดวนเวียนถึงเหตุการณซ้ำ ๆ หลีกหนีจากสถานการณ/สิ่งเราที่เกิดขึ้น สะดุง ผวาตกใจงาย มีปญหา

ในการทำงาน อาการตาง ๆ เหลานี้เกิดขึ้นใน 4 สัปดาหแรกหลังเหตุการณ และอาการเหลานี้มักหายไดเอง
2. ภาวะ PTSD (Post Traumatic Stress Disorder) เดิมตามเกณฑการวินิจฉัยโรค Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders ฉบับที่ 4 (DSM-4)1ของสมาคมจิตแพทยอเมริกันจัดอยูในกลุม

โรควิตกกังวล ภายหลังปรับปรุงเกณฑการวินิจฉัยโรค DSM-5 ในปค.ศ. 2013 ไดจัดโรคนี้ใหมอยูในกลุม
Trauma and Stressor Related Disorders การวินิจฉัยโรคประกอบดวย ผูปวยตองเผชิญกับเหตุการณ

รุนแรงที่กระทบกระเทือน และอาจสูญเสียชีวิตดวยตนเอง โดยไมนับการประสบกับเหตุการณผานทางสื่อ เชน
โทรทัศนหรือ ภาพถาย อาการแสดงหลักทางจิตใจ คือ ยังจำเหตุการณไดดีเสมือนเหตุการณยังคงเกิดขึ้น
พยายามหลีกเลี่ยงสิ่งที่เกี่ยวของกับเหตุการณ อารมณและความคิดเปลี่ยนแปลงไปในทางลบ ตื่นตระหนกกลัว
โดยปรากฏอาการอยูนานมากกวา 1เดือนหลังเหตุการณผานไป

3. ภาวะซึมเศราและการฆาตัวตาย อาการซึมเศรามักประกอบดวยอาการหลายอยาง ไดแก อารมณไม
สดชื่น เบื่อหนายทอแท ขาดความสุข เบื่ออาหาร น้ำหนักลด นอนไมหลับหรือนอนหลับตอไดยาก สมาธิสั้น

ความจำไมดี หมดแรง เบื่อหนาย ทอแท คิดวาตนเปนภาระใหผูอื่น รูสึกผิดที่ตนเองรอดชีวิตมาได บางคนอาจ
คิดวาตนเองเปนเปนสาเหตุทำใหผูอื่นเสียชีวิต อาการซึมเศราอาจรุนแรงจนคิดฆาตัวตายได และเปนอาการของ
โรคซึมเศรา (Major Depressive Disorder) สวนอาการที่ไมรุนแรงจะเรียกวา ภาวะการปรับตัวผิดปกติที่มี

อารมณเศรา ( Adjustment Disorder with Depressed Mood)
4. อาการกลัวหรือโรคกลัว (Phobia) เชน กลัวทะเล กลัวคลื่น กลัวความมืด กลัวอยูคนเดียว กลัวบาน
หรือสถานที่ที่เกิดเหตุ มักจะมีอาการหลบเลี่ยงหลีกเลี่ยงไมเผชิญสิ่งที่กลัว (Phobic avoidance)

5. การใชสุรา ยาเสพติด (Substance Use Disorders) มีการใชเหลาและยาเสพติดเพิ่มขึ้น เพื่อลด
อาการทางจิตใจ อารมณ ใชบอยขึ้นจนเปนโรคติดเหลาหรือติดยาเสพติด

บทบาทพยาบาลในการดูแลดานจิตใจตามระยะของภัยพิบัติ (Phases of Disaster)

ระยะที่ 1 : ระยะเตรียมการ (กอนเกิดเหตุ)
เปนการเตรียมพรอมทั้งระดับบุคคล องคกร และชุมชน เตรียมความรูและการปฐมพยาบาลดานจิตใจ
(Psychological First Aids) การเตรียมแบบประเมินตางๆ รวมทั้งการเตรียมความรูใหสุขภาพจิตศึกษาแก

ผูประสบภัย
ระยะที่ 2 : ระยะวิกฤต (72 ชั่วโมงแรกหลังเกิดเหตุ)

ระยะนี้ผูประสบภัยจะมีการตื่นตัวทางสรีระและพฤติกรรม มีพลังอยางมากเพื่อใหรอดชีวิต
เกิดความเครียด หวาดผวา หวาดกลัว ช็อก วิตกกังวล สับสน ผูประสบภัยจะชวยเหลือซึ่งกันและกัน มีผูคน
จำนวนมากเขามาใหการชวยเหลืออยางไมมีระบบ/ระเบียบ การชวยเหลือจะมุงใหความชวยเหลือเฉพาะหนา

โดยเนนการชวยเหลือตามสภาพความเปนจริงทั้งดานรางกาย ความตองการพื้นฐาน เชน ที่อยูอาศัย อาหาร
เครื่องนุงหม ของใชที่จำเปน สวนดานจิตใจนั้น ปฏิกิริยาที่แสดงออกถือวาเปนปฏิกิริยาปกติในสถานการณ ไม
ปกติ (Normal Reaction at Abnormal Situation) เปนระยะที่สำคัญตองใหการปฐมพยาบาลทางดานจิตใจ

25